φοιτητές στο Αμχερστ (Μαριλη Μαργωμενου)

Στο σκίτσο του «Θησαυρού», του λευκώματος του Κολεγίου, η καρικατούρα του Αντ. Σαμαρά χτυπάει το μπαλάκι του τένις με μανία, ενώ πίσω του μια ορδή κοριτσιών φωνάζει «Αντονι! Αντονι!». Ετών 18, φαρδύ πουλόβερ, παντελόνι καμπάνα. «Του ευχόμεθα να ανδειχθεί ένας διακεκριμένος γιατρός», γράφουν οι συμμαθητές του.

Το ίδιο ακριβώς ευχόταν και ο πατέρας του, Κ. Σαμαράς, ο διευθυντής της Καρδιολογικής του Ευαγγελισμού το 1970 που ο γιος του τελείωσε το Κολέγιο. Κι έτσι, το Αμχερστ της Μασαχουσέτης έμοιαζε για τον μικρό Αντώνη παράδεισος. Εκείνος θα γινόταν γιατρός και το Κολλέγιο είχε ένα από τα πρώτα ποσοστά φοιτητών που μπαίνουν σε ιατρικές σχολές. Ηταν ήδη πρωταθλητής εφήβων στο τένις και το Αμχερστ είχε τα περισσότερα γήπεδα τένις ανά φοιτητή στην Αμερική. Κι όσο για τις νεαρές κυρίες που φώναζαν «Αντονι! Αντονι!»... μπορεί το Αμχερστ να ήταν κολέγιο αρρένων, αλλά στην περιοχή υπήρχαν δύο κολέγια θηλέων, που καθένα τους ήταν διπλάσιο σε μέγεθος απ’ το Αμχερστ. «Αντιστοιχούσαν τέσσερα κορίτσια σε κάθε αγόρι!», λέει ο Φίλιππος Τσιάρας, ένας από τους φοιτητές που σύντομα θα γινόταν φίλος του. «Και σ’ αυτές τις ηλικίες, η τεστοστερόνη σε κυβερνά».

Αλλά τον άνθρωπο που θα γινόταν ο καλύτερός του φίλος στο Αμχερστ, ο Αντ. Σαμαράς τον ήξερε από παλιά. Βλέπετε, ο Γιώργος Παπανδρέου πέρασε κι αυτός απ’ το Κολέγιο. Ηταν η εποχή που ο Γ. Παπανδρέου ήθελε να γίνει μαθηματικός, καθώς επεδείκνυε χάρες μικρού Ευκλείδη στην τριγωνομετρία. Μόνο που η θητεία του στο Κολέγιο έληξε νωρίς. Δεν πρόλαβε να αποφοιτήσει το ’71 γιατί τρία χρόνια νωρίτερα, το 1968 δύο αστυνομικοί τον έπιασαν με ένα κουβά μπογιά έξω απ’ τον τοίχο του Αρσακείου. Το «Η δημοκρατία θα νι ...» έμεινε στη μέση και το άλλο πρωί ο Γιώργος γύρισε ξυλοφορτωμένος σπίτι. Τότε η Μαργαρίτα αποφάσισε πως ήλθε η ώρα να τον στείλει πακέτο στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, στο Σικάγο.

Τα φλερτ

Για τον μικρό Αντώνη, η μετάλλαξη του παλιού του συμμαθητή πρέπει να ήταν τεράστια έκπληξη – ο Γ. Παπανδρέου στο Κολέγιο ήταν ένα φοβισμένο παιδί. Ενώ στο Αμχερστ… Ο Στ. Μανουηλίδης, ο τέταρτος της παρέας, θυμάται μια εξαιρετικά διαφωτιστική ιστορία. Ηταν το βράδυ που ο Γιώργος εμφανίστηκε με δύο κοπέλες πολύ προκλητικά ντυμένες. «Αρχισαν να μας φλερτάρουν», λέει. «Τις καταφέραμε και μας έδωσαν τα τηλέφωνά τους». Οι νεαροί γύρισαν στην εστία πολύ περήφανοι για το κατόρθωμά τους. «Την άλλη μέρα», θυμάται ο Στ. Μανουηλίδης, «πήρα τηλέφωνο. Ο ένας αριθμός έβγαινε σε μια εκκλησία και στον άλλο απαντούσε μία συνταξιούχος. Ο Γιώργος είχε στήσει όλο το σκηνικό»!

Εννοείται πως ο Γ. Παπανδρέου είχε ήδη αποφασίσει πως δεν θα γίνει μαθηματικός – στο Αμχερστ σπούδασε κοινωνιολογία και αποφοίτησε το 1975. Αλλά και ο Αντ. Σαμαράς πια δεν ήθελε να γίνει γιατρός. Επειτα από μια διάλεξη του John Kenneth Galbraith, εντυπωσιάστηκε τόσο, που στράφηκε στα οικονομικά. Θα τελείωνε το Αμχερστ τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1974. Αλλά ήδη από τους πρώτους μήνες εκεί, το «γκραντζ» στυλ του Γιώργου θα τον εντυπωσίαζε, καθώς εκείνος είχε περάσει όλη την εφηβεία του στο «κολεγιακό» στυλ των Αθηνών. Ο νεαρός κύριος Παπανδρέου είχε αποφασίσει να βγάλει όλο το πανεπιστήμιο με δύο τζιν κι ένα πουλόβερ. Κι όταν τον τελευταίο χρόνο στο Αμχερστ απέκτησαν πια τρύπες σε γόνατα και αγκώνες, εκείνος αρνήθηκε και να τα πετάξει και να τους βάλει μπαλώματα. Συνέχισε να τα φοράει με τις τρύπες! «Δεν ήταν επιδειξιομανής, δεν εξαρτιόταν από κανέναν» – έτσι τον περιέγραψε προ ετών ο Αντ. Σαμαράς. «Συχνά διαφωνούσαμε. Αλλά ήταν επαναστάτης κι έξω καρδιά».

Στα δύσκολα

Κι έτσι κάπως, οι δυο τους, ο Φ. Τσιάρας και ο Στ. Μανουηλίδης έγιναν αχώριστη τετράδα – «η πιο στενή μου παρέα», όπως λέει ο Γ. Παπανδρέου. «Παρέα για να βρεθούμε με κοπέλες, για να οργανώσουμε πλάκες…». Και, κυρίως, παρέα στα δύσκολα. Γιατί το Αμχερστ ήθελε πολύ διάβασμα. Πέντε χιλιάδες σελίδες ύλη την εβδομάδα, τάξεις με 20 φοιτητές να μη μπορείς να κρυφτείς πουθενά και ανταγωνισμός μέχρις εσχάτων για μια συστατική επιστολή. «Μέχρι και λατινικά μιλούσαν μερικοί», λέει ο Φ. Τσιάρας. «Είχαμε πολλά σπασικλάκια».

Ο Γιώργος στα μαθήματα καθόταν στην πρώτη σειρά – έτσι τον θυμάται ο Ρον Τίρσκι ο καθηγητής του στην Ευρωπαϊκή Πολιτική. «Δεν ήταν ο καλύτερος φοιτητής», λέει. «Ηταν όμως ο καλύτερος στο να πιάνει φιλίες»! Εξ ου και η συχνή εναλλαγή συγκατοίκων: μετά ένα μαύρο από το Τενεσί κι έναν Εβραίο από τη Νέα Υόρκη, ο Αντ. Σαμαράς θα μοιραζόταν το δωμάτιο του Γ. Παπανδρέου. Οποιος περνούσε την πόρτα τους στην εστία Πρατ, δύσκολα ξεχνούσε την εμπειρία: τα βιβλία έκαναν λόφους στο πάτωμα, ενώ τα ρούχα μαζί με τα σεντόνια δημιουργούσαν το τέλειο καμουφλάζ για τα κρεβάτια. Αλλά όπως έλεγαν, «το δωμάτιο είναι μόνο για διάβασμα». Ολα τα άλλα, γίνονταν στα «mixers»: στα μεικτά πάρτι των φοιτητών του Αμχερστ με τα κολέγια θηλέων της περιοχής. Η Λούκα Κατσέλη, που ήταν στο κολέγιο Smith θα θυμάται καλά τις αξημέρωτες νύχτες των «mixers». Ο Γ. Παπανδρέου τραγουδούσε κι έπαιζε κιθάρα. Ο Αντ. Σαμαράς ήδη απ’ το Κολέγιο έπαιζε ντραμς. Η κοινή τους πείρα απέδειξε πως με μερικές νότες απ’ τους Στόουνς, λίγους στίχους των Μπιτλς και την ένταση του Σαββόπουλου, η πιθανότητα χυλόπιτας μειωνόταν στο ελάχιστο!

Και βέβαια, υπήρχε και το απαραίτητο επαναστατικό στίγμα. Γιατί εκείνη την εποχή το Αμχερστ ήταν σε αναβρασμό. Ο Γ. Παπανδρέου έκανε ραδιοφωνική εκπομπή κάθε Παρασκευή με μηνύματα κατά της Χούντας και μοίραζε φυλλάδια του ΠΑΚ. Ο Αντώνης Σαμαράς τον θυμάται όταν πήγαιναν στην αμερικανική βάση Westover έξω απ’ τη Βοστώνη για να εμποδίσουν τα Β52 να πετάξουν για το Λάος και την Καμπότζη: συμβούλευε όσους δεν είχαν αμερικανική υπηκοότητα να φύγουν, για να μην τους απελάσουν από τις ΗΠΑ. Μερικές ώρες μετά, ήταν όλοι τους ξαπλωμένοι στον αεροδιάδρομο του Westover – ένα ανθρώπινο στρώμα από χίλιους φοιτητές. Και, βέβαια, όλοι μαζί συνελήφθησαν – αλλά για καλή τους τύχη η τοπική φυλακή είχε ένα κελί δέκα τετραγωνικών όλο κι όλο, κι έτσι το επαναστατικό τσούρμο αφέθηκε ελεύθερο.

Οι επαναστατικές ζυμώσεις γίνονταν στην «Bell’s House Pizza», την πιτσαρία του Χρήστου Μπελ, που ήταν ξάδελφος του Νίκου Μπελογιάννη. Το μότο στη μαρκίζα έλεγε «κάθε πίτσα έχει τη δική της γεύση. Γιατί να μη δοκιμάσετε την καλύτερη;», μέχρι κι ο Ανδρέας Παπανδρέου «δοκίμασε την καλύτερη». Ο Γιώργος τον πήγε εκεί όταν επισκέφθηκε το Αμχερστ για να κάνει επαφές με την ομάδα του ΠΑΚ. Εκείνες τις μέρες που στο Αμχερστ, όλοι μιλούσαν για τον σοσιαλιστή ηγέτη, ο Γιώργος ήταν παράξενα σιωπηλός. Οταν ο Αντώνης Σαμαράς, μεταξύ αστείου και σοβαρού, του είπε «Γιώργο, να δεις που εμείς οι δυο τελικά θα βρεθούμε μαζί στη Βουλή», η απάντηση του νεαρού Παπανδρέου ήταν κοφτή: «Αντώνη εμείς δεν θα βρεθούμε ποτέ μαζί στη Βουλή. Γιατί εγώ δεν πρόκειται να μπω στην πολιτική ποτέ μου».

Κάποτε στην Αμερική

Τριαντα τρία χρόνια μετά, το παιδί που θα γινόταν μαθηματικός, έγινε πρωθυπουργός, κι ο νεαρός που θα γινόταν γιατρός, παλεύει να γίνει ο βασικός του αντίπαλος.

Οπως ο χρόνος δίδαξε στον Γ. Παπανδρέου και στον Αντ. Σαμαρά, υπάρχουν πολύ λίγα πράγματα σ’ αυτή τη ζωή που δεν αλλάζουν. Ενα απ’ αυτά είναι πως έπειτα από κάθε τους μάχη στη Βουλή, οι δυο τους πάντα θα μπορούν να κάθονται στο ίδιο τραπέζι στο κυλικείο.

Αλλωστε, ο κ. Σαμαράς το είχε πει σε μια παλιά συνέντευξη: «Οταν οι άλλοι βουλευτές μάς βλέπουν μαζί να γελάμε, δεν καταλαβαίνουν τι γίνεται. Αλλά εμείς δεν γελάμε για την πολιτική. Γελάμε γιατί θυμόμαστε κάτι παλιές φιλενάδες. Αλλες απ’ το κολέγιο Holyoke, άλλες απ’ το κολέγιο Smith…»

Ο Αντονι και ο Γιώργος, φοιτητές στο Αμχερστ -

H παρέα των Γ. Παπανδρέου και Αντ. Σαμαρά, η συγκατοίκησή τους και τα ευτράπελα της πανεπιστημιακής ζωής

Της Μαριλης Μαργωμενου