TΑ ΠΑΙΔΙΚΑ ΜΟΥ ΧΡΟΝΙΑ

......είναι γεμάτα καλαμιές.
Ξόδεψα πολύν άνεμο για να μεγαλώσω.

Μόνον έτσι όμως έμαθα να ξεχωρίζω τους πιο ανεπαίσθητους συριγμούς,
να ακριβολογώ μες τα μυστήρια.

Μια γλώσσα όπως η ελληνική όπου
άλλο πράγμα είναι η αγάπη και άλλο πράγμα ο έρωτας,
άλλο η επιθυμία και άλλο η λαχτάρα,
άλλο η πρίκρα και άλλο το μαράζι,
άλλο τα σπλάχνα και άλλο τα σωθικά.

Με καθαρούς τόνους, θέλω να πω,
που - αλίμονο- τους αντιλαμβάνονται ολοένα λιγότερο
αυτοί που ολοένα περισσότερο
απομακρύνονται από το νόημα ενός ουράνιου σώματος
που το φως του είναι ο αφομοιωμένος μας μόχθος,
έτσι καθώς δεν παύει να επαναστερέφεται κάθε μέρα όλος θάμβος για να μας ανταμείψει.

Θέλουμε - δε θέλουμε,
αποτελούμε το υλικό μαζί και το όργανο μιας αέναης ανταλλαγής
ανάμεσα σ΄αυτό που μας συντηρεί και

σ΄αυτό που του δίνουμε για να μας συντηρεί:
το μαύρο, που δίνουμε, για να μας αποδοθεί λευκό,
το θνησιμαίο, αείζωο.

Και χρωστάμε στη διάρκεια μιας λάμψης την πιθανή ευτυχία μας


Οδυσσέας Ελύτης

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ

«Ένα άλλο βράδυ τον άκουσα να κλαίει δίπλα.

Χτύπησα την πόρτα και μπήκα.

Μου ‘δειξε πάνω στο κομοδίνο ένα μικρό ξύλινο σταυρό.

“Είδες – μου λέει – γεννήθηκε η ευσπλαχνία”.

Έσκυψα τότε το κεφάλι κι έκλαψα κι εγώ. Γιατί θα περνούσαν αιώνες και αιώνες και δε θα ‘χαμε να πούμε τίποτα ωραιότερο απ’ αυτό.»



(Τάσος Λειβαδίτης, «H Γέννηση», από το «Ο αδελφός Ιησούς»)

Από τι πάσχουμε; (Αντώνης Αντωνάκος)

Από σοφούς.

Από σπουδαίους που μας μαγαρίζουν με τη γνώμη τους.

Από όσους αναπάντεχα μας ρίχνουν στάχτη στα μάτια.

Απ’ την κατάθλιψη του διάσημου.

Απ’ την αγαμησιά του δημοσιογράφου.

Από τόσους χιλιάδες μαλάκες που φωτογραφίζουν προέδρους.

Από βιομηχανίες όπλων.

Από παπάδες.

Από ρούχα που μας κρύβουν.

Από βιοπάλη.

Από σκυλάδικα σε λεωφορεία σε γιωταχή σε κομμωτήρια.

Από χριστιανές πουτάνες με ψηφιακό μουνί.

Από αγανάκτηση που αν της βγάλεις την πρίζα γίνεται γελάδι του καναπέ.

Από σκουπίδια.

Από μανία για δουλεία.

Από χλιδή άλλων.

Από τράπεζες σπέρματος.

Από τεχνητά δόντια βραχιόλια και βέρες.

Από κίβδηλη αλεξανδρινή σοφία.

Από ορυχεία χρυσού.

Απ’ τον εθελοντισμό των ηλιθίων.

Απ’ τα θαύματα και τα νύχια των αγίων.

Από αναλύσεις και αναλυτές που γουργουρίζουν σαν οχετοί.

Από αντισυστημικούς σπιούνους.

Από αντιεξουσιαστές με σχιζοφρενική ορμή και κοντίσιονερ.

Από τρυφερότητα σ’ έναν πολεμοχαρή κόσμο.

Από πράκτορες τραπεζίτες πιστωτές.

Από τρίτο δρόμο.

Από ψηφοφόρους.

Από ευρωκομουνισμό.

Από ανταγωνισμό.

Από δημοκρατία.

Από τσούλες όλο γλύκα και βασανιάρικες χίμαιρες.

Από τροχαία και πηχτό αίμα.

Από βιντεάκια με τον πόνο των άλλων.

Από μουσεία πολέμου.

Από οστεοφυλάκια.

Από γυμνές χωρίς γύμνια.

Από σκάνδαλα χωρίς σκανδάλη.

Από σκούξιμο χωρίς ηδονή.

Από ανταλλάξιμους οργασμούς.

Από ορολογίες και ηθική.

Από κέρδος αποταμίευση εγκράτεια πλούτο φτώχια στέρηση πολυτέλεια σπατάλη.

Από χείλη δαγκωμένα για την απόλαυση των άλλων.

Από ντροπή.

Από τύψεις.

Από γαστρική παλινδρόμηση.

Απ’ το φερμουάρ των ονείρων μας που’ χει σκαλώσει στα κέρδη των άλλων.

Ο αντικομμουνισμός αθώωσε τους δωσίλογους / Σ. Δορδανάς

Μπορεί στο στόμα της ελληνικής κοινωνίας ο δωσιλογισμός να έγινε συνώνυμος με την απεχθέστερη εικόνα της κατοχικής Ελλάδας, ωστόσο ο Έλληνας δοσίλογος σε πολύ λίγες περιπτώσεις λογοδότησε στη Δικαιοσύνη. Τουναντίον υπάρχουν παραδείγματα στα οποία η στολή του δωσίλογου έδωσε τη θέση της στο κοστούμι του πολιτευτή, όπως στην περίπτωση του Κώστα Παπαδόπουλου, ή ακόμα χειρότερα, στην περίπτωση του Ξενοφώντα Γιοσμά, που η στολή του δωσίλογου μετατράπηκε στην παρακρατική καμπαρντίνα που συναντούμε πίσω από τη δολοφονία του Λαμπράκη. Το ακανθώδες όσο και ανεπαρκώς εξερευνημένο ώς τώρα ζήτημα της ατιμωρησίας του δωσιλογισμού στη μετακατοχική, μετεμφυλιακή Ελλάδα έβγαλε από το μπαούλο της πρόσφατης ιστορίας του τόπου μας ο ιστορικός, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας Στράτος Ν. Δορδανάς. Η έρευνά του, όπως αποτυπώνεται στο βιβλίο "Η γερμανική στολή στη ναφθαλίνη. Επιβιώσεις του δωσιλογισμού στη Μακεδονία. 1945-1947" (εκδ. Εστία), φιλοτεχνεί με ακρίβεια το πορτραίτο του Μακεδόνα, κυρίως, δωσίλογου, κυρίως όμως φέρνει στο προσκήνιο την ατιμωρησία του, διεισδύοντας στο ιστορικό και πολιτικό παρασκήνιο που την επέβαλε. Ο αντικομουνισμός, σύμφωνα με τον Στράτο Δορδανά, μετατράπηκε σε ισχυρό διαβατήριο στα χέρια των πρώην συνεργατών του κατακτητή, για τον δρόμο προς την ατιμωρησία. Άλλωστε "ο εμφύλιος έπαιξε σημαντικό ρόλο, γιατί αν και το ελληνικό κράτος δεν παραιτήθηκε από τη δίωξη των δωσιλόγων, παρ' όλα αυτά μείωσε στο ελάχιστο τις αντιστάσεις του έναντι του φαινομένου και σε πολλές περιπτώσεις αλώθηκε απ' αυτούς που εξαρχής επιδίωξε να τιμωρήσει".

* Αυτή η στολή γιατί άργησε τόσο πολύ να βγει από το μπαούλο;

Γιατί πλέον ήταν διαθέσιμο το πρωτογενές υλικό πάνω στο οποίο θα μπορούσε να στηριχτεί μια τέτοια έρευνα. Άλλωστε “Η γερμανική στολή στη ναφθαλίνη” είναι συνέχεια του “Έλληνες εναντίον Ελλήνων”, οπότε είναι λογική αυτή η χρονική καθυστέρηση όταν αναφερόμαστε σε συγκεκριμένες μελέτες. Από την άλλη, τα τελευταία χρόνια έχουν δημοσιευτεί μελέτες που αφορούν στο φαινόμενο του δωσιλογισμού, διοργανώθηκαν συνέδρια είτε με αυτό ως αποκλειστικό αντικείμενο είτε εξετάζοντάς το ως σημαντική πτυχή της δεκαετίας του '40. Γενικά έχουν ωριμάσει και ιστοριογραφικά οι συνθήκες, αλλά και η ίδια η κοινωνία μπορεί πλέον να υποδεχτεί σε γενικές γραμμές με μια ψύχραιμη και ώριμη ματιά τέτοιου είδους μελέτες, δεδομένου ότι η γενιά που είχε εμπλακεί στα γεγονότα βιολογικά έχει κλείσει τον κύκλο της και οι νεώτεροι αντιμετωπίζουν τα πράγματα αποστασιοποιημένα, αλλά μερικές φορές όχι και απονευρωμένα.

* Μπορείτε να μας δώσετε το πορτραίτο του Έλληνα δωσίλογου;

Πρόκειται για πλούσιο πορτραίτο, με πάρα πολλά στοιχεία να το περιγράφουν και να το συγκροτούν. Σε γενικές γραμμές δεν αναφέρεται σε ένα ομοιογενές σχήμα αλλά για να το εξετάσει κανείς θα πρέπει να λαμβάνει πάντα υπόψη του τον χρόνο, τον τόπο, τις αιτίες, τις συνθήκες κάτω από τις οποίες δέχτηκε κάποιος να συναποτελέσει ιδεολογικό ή ένοπλο συνοδοιπόρο των κατακτητών. Συνεργάτες των κατακτητών θα μπορούσε κανείς να συναντήσει στις μεγάλες πόλεις για ιδεολογικούς λόγους, αν και αυτές οι περιπτώσεις είναι οι λιγότερες, επειδή κάποιος είδε σ' αυτή τη συνεργασία μια καλή ευκαιρία πλουτισμού, γοητεύτηκε από την περιπέτεια και από τη συμμετοχή στη λεία ή απλώς αποτελούσε ένα λούμπεν προλεταριάτο που εξωθήθηκε σ' αυτή τη λύση απλώς και μόνο για να επιβιώσει. Ο κομμουνισμός, αλλά και η επίφαση του κομμουνιστικού κινδύνου, αποτελεί παράγοντα που θα πρέπει κανείς να λαμβάνει υπόψη του για να ερμηνεύσει το φαινόμενο, ενώ στις τοπικές κοινωνίες και ιδιαίτερα στην ύπαιθρο προσωπικές, εθνοτικές διαφορές ή η απειλή που συνιστούσε κυρίως για τα συντηρητικά στοιχεία ο ΕΛΑΣ, ήταν δυνατόν να εξωθήσουν στον δωσιλογισμό ακόμα και ολόκληρα χωριά, ιδιαίτερα συντηρητικά, όπως ο Κούκος Κατερίνης με επικεφαλής τουρκόφωνους οπλαρχηγούς.

* Η έρευνά σας και τα συμπεράσματα που προέκυψαν αφορούν τον δωσιλογισμό στη Μακεδονία. Πώς διαφοροποιείται το φαινόμενο από τις αποτυπώσεις του στην υπόλοιπη Ελλάδα;

Η Μακεδονία είναι ένας χαρακτηριστικός χώρος όπου μπορεί κανείς να διακρίνει πάνω - κάτω τους ίδιους λόγους που ωθούν στη συνεργασία αλλά και σαφείς διαφοροποιήσεις σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα. Δυο - τρία στοιχεία που καθιστούν τη Μακεδονία μοναδική περίπτωση είναι πρώτα απ' όλα ότι η Μακεδονία είναι αποκομμένη από την υπόλοιπη Ελλάδα και υπό τον απόλυτο γερμανικό έλεγχο. Συγκεκριμένα, η γερμανοκρατούμενη κεντροδυτική Μακεδονία και από τον Σεπτέμβριο του 1943 συνολικά αποτέλεσε ένα πεδίο στο οποίο κανείς συναντά την αναβίωση για μια ακόμα φορά των βαλκανικών εθνικισμών, προεξάρχοντος του βουλγαρικού κινδύνου. Αυτά τα ιδιότυπα Τάγματα Ασφαλείας που συγκροτούνται στη Μακεδονία τελούν υπό τον πλήρη γερμανικό έλεγχο και οφείλονται σε καθαρά γερμανική πρωτοβουλία, σε αντίθεση με τα οργανωμένα Τάγματα Ασφαλείας που αν και αυτά συγκροτούνται κατόπιν γερμανικής έγκρισης, τελούν υπό τη “νομιμότητα” της κυβέρνησης Ράλλη.

* Πόσο βαθιά στους μηχανισμούς των κατοχικών δυνάμεων εντάχθηκαν οι Έλληνες δωσίλογοι;

Αφορά κυρίως τον γεωγραφικό παράγοντα και αυτό αναφέρεται σε όσους κατοικούσαν στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Σε γενικές όμως γραμμές οι Έλληνες δωσίλογοι αποτελούν αναλώσιμα “υλικά” που εξυπηρετούν πολιτικές και στρατιωτικές σκοπιμότητες της γερμανικής πλευράς τη δεδομένη στιγμή. Παρ' όλα αυτά αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του κατοχικού δράματος.

* Μια από τις πρώτες δεσμεύσεις των μεταπολεμικών κυβερνήσεων στην Ευρώπη ήταν η τιμωρία των δωσίλογων. Στη χώρα μας τι ακριβώς συνέβη;

Συνέβη ακριβώς το ίδιο πράγμα. Και στην Ελλάδα αναλήφθηκαν σαφείς δεσμεύσεις που αποτυπώθηκαν στους γνωστούς νόμους περί της δίωξης των δωσιλόγων, δηλώνοντας την πρόθεση των μεταπολεμικών κυβερνήσεων να τιμωρήσουν τους συνεργάτες των κατακτητών. Αν σε κάτι συγκλίνουν οι δύο περιπτώσεις, Ελλάδας και Ευρώπης, είναι στη χρονική διάρκεια που έλαβε η τιμωρία των δωσιλόγων κι αν σε κάτι αποκλίνουν, είναι στον αριθμό των Ελλήνων δωσιλόγων που τιμωρήθηκαν από τα ειδικά δικαστήρια. Είναι πολύ πιο λίγοι. Αν και τα ειδικά δικαστήρια συγκέντρωσαν χιλιάδες φακέλους και εκατομμύρια σελίδων προανακριτικού υλικού, ένας μικρός μόνο αριθμός αυτών των υποθέσεων έφτασε στις αίθουσες των δικαστηρίων και ακόμα λιγότεροι τιμωρήθηκαν.

* Το διχαστικό κλίμα που επικράτησε στην Ελλάδα πώς αποτυπώνεται στον δωσιλογισμό και πως τον διαφοροποιεί, ενδεχομένως, από τον δωσιλογισμό της υπόλοιπης Ευρώπης;

Ο Εμφύλιος στην Ελλάδα έπαιξε σημαντικό ρόλο, γιατί, αν και το ελληνικό κράτος δεν παραιτήθηκε από τη δίωξη των δωσιλόγων, παρ' όλα αυτά μείωσε στο ελάχιστο τις αντιστάσεις του έναντι του φαινομένου και σε πολλές περιπτώσεις αλώθηκε απ' αυτούς που εξαρχής επιδίωξε να τιμωρήσει. Θα έλεγε κανείς πως κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου η επίσημη επιχειρηματολογία των κατηγορούμενων ως δωσίλογων, πράγματα που αποδέχτηκαν και οι αρχές, ήταν πως το δικό τους έργο την περίοδο της Κατοχής το είχε τώρα αναλάβει το επίσημο κράτος. Τον αντικομμουνισμό, δηλαδή, ο οποίος αποτελεί επίσης τον ίδιο λόγο για τον οποίο από το '47 οι συμμαχικές αρχές παρέχουν κάλυψη σε πρώην Γερμανούς εγκληματίες πολέμου, όχι μόνο δωσιλόγους, θέλοντας να τους χρησιμοποιήσουν στο πλαίσιο του αναδυόμενου ψυχρού πολέμου.

* Η έρευνά σας αποκαλύπτει το μέγεθος της ατιμωρησίας του δωσιλογισμού στη χώρα μας. Διαβάζοντας το βιβλίο σας συναντούμε κραυγαλέες περιπτώσεις, όπως αυτή του Κωνσταντίνου Παπαδόπουλου ή του Ξενοφώντα Γιοσμά. Ο μεν πρώτος όταν έβγαλε τη στολή του δωσίλογου φόρεσε το κοστούμι του πολιτευτή. Ο δεύτερος ουσιαστικά δεν έβγαλε ποτέ αυτή τη στολή και από δωσίλογος των Γερμανών μετατράπηκε σε παρακρατικό των μετεμφυλιακών κυβερνήσεων, η οργάνωση του οποίου συναντάται στη δολοφονία του Λαμπράκη. Γιατί τελικά το κακό δεν τιμωρήθηκε στη χώρα μας;

Ήδη από το '45 είναι εδραιωμένη στην κοινή γνώμη η αίσθηση της ατιμωρησίας. Αυτή η ατιμωρησία επιβεβαιώθηκε και επαυξήθηκε στη διάρκεια του Εμφυλίου και διαπότισε την κοινωνία και την πολιτική, γιατί οι περισσότεροι από τους σημαντικούς κυρίως πρωταγωνιστές - συνεργάτες των κατακτητών απλώς συγκρότησαν τη νέα μεταπολεμική πολιτικοκοινωνική ελίτ του τόπου. Μέχρι σήμερα είναι χαρακτηριστικό πως η κατηγορία του δωσιλογισμού εξακολουθεί να βρίσκεται σχηματικά στο στόμα της κοινωνίας, να χρησιμοποιείται ευρέως στον πολιτικό χώρο και να θεωρείται κατηγορία που μπορεί να αποδοθεί στους κάθε φορά αντιπάλους ως συνώνυμο της εθνικής μειοδοσίας.

* Η ελληνική κοινωνία πώς στάθηκε απέναντι στον δωσιλογισμό και πώς απέναντι στην ατιμωρησία του;

Η κοινωνία αρχικά παρακολουθούσε με κομμένη την ανάσα τη δίκη σημαινόντων και μη προσώπων από τα ειδικά δικαστήρια δωσιλόγων, ζητώντας πολλές φορές με φορτικότητα και άλλες πάλι ακόμα και ελλείψει στοιχείων την παραδειγματική τιμωρία τους. Κυρίως από το '46 εμπλέκεται στην εμφύλια περιδίνηση και παρασύρεται στα γεγονότα του Εμφυλίου ανήμπορη να απαιτήσει, καθώς αποτελούσε είτε τον εθνικόφρονα στυλοβάτη του επίσημου κράτους είτε τον αριστερό διωκόμενο.

* Τι μερίδιο αναλογεί στην ελληνική Δικαιοσύνη για την ατιμωρησία;

Μέχρι τώρα πιστεύαμε πως η ελληνική Δικαιοσύνη συνέβαλε στην εδραίωση του καθεστώτος της ατιμωρησίας. Εξετάζοντας προσεκτικότερα μεμονωμένες περιπτώσεις, αλλά και στο σύνολό τους, διαπιστώνει κανείς πως δεν είχαν έτσι ακριβώς τα πράγματα. Υπήρξαν έντιμοι δικαστές, που προσπάθησαν να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων και να αποδόσουν δικαιοσύνη τιμωρώντας παραδειγματικά όσους είχαν τραυματίσει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο το εθνικό γόητρο. Αλλά η Δικαιοσύνη κατέστη το τελευταίο ανάχωμα και εν τέλει αποτέλεσε μέρος και η ίδια του συνολικότερου προβλήματος το οποίο επιδίωξε να επιλύσει. Θεσμικοί και εξωθεσμικοί παράγοντες παρενέβησαν με κραυγαλέο τρόπο στο έργο της και την εμπόδισαν να επιτελέσει την αποστολή της.

* Πόσο απέχει αλήθεια η Ελλάδα του δωσίλογου από την Ελλάδα του λαμόγιου, του κουμπάρου, της διαπλοκής;

Η Ελλάδα του δωσίλογου της δεκαετίας του '40 με τη σημερινή Ελλάδα των πελατειακών σχέσεων και των ευκαιριακών προσεγγίσεων απέχει τόσο όσο η Ελλάδα από ιδρύσεως του νεοελληνικού κράτους. Μπορεί κανείς έχοντας μπροστά στα μάτια του να διανοίγεται η νεότερη και σύγχρονη ελληνική ιστορία να παρακολουθήσει τη διαδρομή και κυρίως τις συνέχειες αρνητικών φαινομένων που κατέτρυχαν και συνεχίζουν να κατατρύχουν τη χώρα σε όλα τα επίπεδα.

Συνέντευξη στην Πόλυ Κρημνιώτη με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου "H γερμανική στολή στη ναφθαλίνη"

φοιτητές στο Αμχερστ (Μαριλη Μαργωμενου)

Στο σκίτσο του «Θησαυρού», του λευκώματος του Κολεγίου, η καρικατούρα του Αντ. Σαμαρά χτυπάει το μπαλάκι του τένις με μανία, ενώ πίσω του μια ορδή κοριτσιών φωνάζει «Αντονι! Αντονι!». Ετών 18, φαρδύ πουλόβερ, παντελόνι καμπάνα. «Του ευχόμεθα να ανδειχθεί ένας διακεκριμένος γιατρός», γράφουν οι συμμαθητές του.

Το ίδιο ακριβώς ευχόταν και ο πατέρας του, Κ. Σαμαράς, ο διευθυντής της Καρδιολογικής του Ευαγγελισμού το 1970 που ο γιος του τελείωσε το Κολέγιο. Κι έτσι, το Αμχερστ της Μασαχουσέτης έμοιαζε για τον μικρό Αντώνη παράδεισος. Εκείνος θα γινόταν γιατρός και το Κολλέγιο είχε ένα από τα πρώτα ποσοστά φοιτητών που μπαίνουν σε ιατρικές σχολές. Ηταν ήδη πρωταθλητής εφήβων στο τένις και το Αμχερστ είχε τα περισσότερα γήπεδα τένις ανά φοιτητή στην Αμερική. Κι όσο για τις νεαρές κυρίες που φώναζαν «Αντονι! Αντονι!»... μπορεί το Αμχερστ να ήταν κολέγιο αρρένων, αλλά στην περιοχή υπήρχαν δύο κολέγια θηλέων, που καθένα τους ήταν διπλάσιο σε μέγεθος απ’ το Αμχερστ. «Αντιστοιχούσαν τέσσερα κορίτσια σε κάθε αγόρι!», λέει ο Φίλιππος Τσιάρας, ένας από τους φοιτητές που σύντομα θα γινόταν φίλος του. «Και σ’ αυτές τις ηλικίες, η τεστοστερόνη σε κυβερνά».

Αλλά τον άνθρωπο που θα γινόταν ο καλύτερός του φίλος στο Αμχερστ, ο Αντ. Σαμαράς τον ήξερε από παλιά. Βλέπετε, ο Γιώργος Παπανδρέου πέρασε κι αυτός απ’ το Κολέγιο. Ηταν η εποχή που ο Γ. Παπανδρέου ήθελε να γίνει μαθηματικός, καθώς επεδείκνυε χάρες μικρού Ευκλείδη στην τριγωνομετρία. Μόνο που η θητεία του στο Κολέγιο έληξε νωρίς. Δεν πρόλαβε να αποφοιτήσει το ’71 γιατί τρία χρόνια νωρίτερα, το 1968 δύο αστυνομικοί τον έπιασαν με ένα κουβά μπογιά έξω απ’ τον τοίχο του Αρσακείου. Το «Η δημοκρατία θα νι ...» έμεινε στη μέση και το άλλο πρωί ο Γιώργος γύρισε ξυλοφορτωμένος σπίτι. Τότε η Μαργαρίτα αποφάσισε πως ήλθε η ώρα να τον στείλει πακέτο στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, στο Σικάγο.

Τα φλερτ

Για τον μικρό Αντώνη, η μετάλλαξη του παλιού του συμμαθητή πρέπει να ήταν τεράστια έκπληξη – ο Γ. Παπανδρέου στο Κολέγιο ήταν ένα φοβισμένο παιδί. Ενώ στο Αμχερστ… Ο Στ. Μανουηλίδης, ο τέταρτος της παρέας, θυμάται μια εξαιρετικά διαφωτιστική ιστορία. Ηταν το βράδυ που ο Γιώργος εμφανίστηκε με δύο κοπέλες πολύ προκλητικά ντυμένες. «Αρχισαν να μας φλερτάρουν», λέει. «Τις καταφέραμε και μας έδωσαν τα τηλέφωνά τους». Οι νεαροί γύρισαν στην εστία πολύ περήφανοι για το κατόρθωμά τους. «Την άλλη μέρα», θυμάται ο Στ. Μανουηλίδης, «πήρα τηλέφωνο. Ο ένας αριθμός έβγαινε σε μια εκκλησία και στον άλλο απαντούσε μία συνταξιούχος. Ο Γιώργος είχε στήσει όλο το σκηνικό»!

Εννοείται πως ο Γ. Παπανδρέου είχε ήδη αποφασίσει πως δεν θα γίνει μαθηματικός – στο Αμχερστ σπούδασε κοινωνιολογία και αποφοίτησε το 1975. Αλλά και ο Αντ. Σαμαράς πια δεν ήθελε να γίνει γιατρός. Επειτα από μια διάλεξη του John Kenneth Galbraith, εντυπωσιάστηκε τόσο, που στράφηκε στα οικονομικά. Θα τελείωνε το Αμχερστ τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1974. Αλλά ήδη από τους πρώτους μήνες εκεί, το «γκραντζ» στυλ του Γιώργου θα τον εντυπωσίαζε, καθώς εκείνος είχε περάσει όλη την εφηβεία του στο «κολεγιακό» στυλ των Αθηνών. Ο νεαρός κύριος Παπανδρέου είχε αποφασίσει να βγάλει όλο το πανεπιστήμιο με δύο τζιν κι ένα πουλόβερ. Κι όταν τον τελευταίο χρόνο στο Αμχερστ απέκτησαν πια τρύπες σε γόνατα και αγκώνες, εκείνος αρνήθηκε και να τα πετάξει και να τους βάλει μπαλώματα. Συνέχισε να τα φοράει με τις τρύπες! «Δεν ήταν επιδειξιομανής, δεν εξαρτιόταν από κανέναν» – έτσι τον περιέγραψε προ ετών ο Αντ. Σαμαράς. «Συχνά διαφωνούσαμε. Αλλά ήταν επαναστάτης κι έξω καρδιά».

Στα δύσκολα

Κι έτσι κάπως, οι δυο τους, ο Φ. Τσιάρας και ο Στ. Μανουηλίδης έγιναν αχώριστη τετράδα – «η πιο στενή μου παρέα», όπως λέει ο Γ. Παπανδρέου. «Παρέα για να βρεθούμε με κοπέλες, για να οργανώσουμε πλάκες…». Και, κυρίως, παρέα στα δύσκολα. Γιατί το Αμχερστ ήθελε πολύ διάβασμα. Πέντε χιλιάδες σελίδες ύλη την εβδομάδα, τάξεις με 20 φοιτητές να μη μπορείς να κρυφτείς πουθενά και ανταγωνισμός μέχρις εσχάτων για μια συστατική επιστολή. «Μέχρι και λατινικά μιλούσαν μερικοί», λέει ο Φ. Τσιάρας. «Είχαμε πολλά σπασικλάκια».

Ο Γιώργος στα μαθήματα καθόταν στην πρώτη σειρά – έτσι τον θυμάται ο Ρον Τίρσκι ο καθηγητής του στην Ευρωπαϊκή Πολιτική. «Δεν ήταν ο καλύτερος φοιτητής», λέει. «Ηταν όμως ο καλύτερος στο να πιάνει φιλίες»! Εξ ου και η συχνή εναλλαγή συγκατοίκων: μετά ένα μαύρο από το Τενεσί κι έναν Εβραίο από τη Νέα Υόρκη, ο Αντ. Σαμαράς θα μοιραζόταν το δωμάτιο του Γ. Παπανδρέου. Οποιος περνούσε την πόρτα τους στην εστία Πρατ, δύσκολα ξεχνούσε την εμπειρία: τα βιβλία έκαναν λόφους στο πάτωμα, ενώ τα ρούχα μαζί με τα σεντόνια δημιουργούσαν το τέλειο καμουφλάζ για τα κρεβάτια. Αλλά όπως έλεγαν, «το δωμάτιο είναι μόνο για διάβασμα». Ολα τα άλλα, γίνονταν στα «mixers»: στα μεικτά πάρτι των φοιτητών του Αμχερστ με τα κολέγια θηλέων της περιοχής. Η Λούκα Κατσέλη, που ήταν στο κολέγιο Smith θα θυμάται καλά τις αξημέρωτες νύχτες των «mixers». Ο Γ. Παπανδρέου τραγουδούσε κι έπαιζε κιθάρα. Ο Αντ. Σαμαράς ήδη απ’ το Κολέγιο έπαιζε ντραμς. Η κοινή τους πείρα απέδειξε πως με μερικές νότες απ’ τους Στόουνς, λίγους στίχους των Μπιτλς και την ένταση του Σαββόπουλου, η πιθανότητα χυλόπιτας μειωνόταν στο ελάχιστο!

Και βέβαια, υπήρχε και το απαραίτητο επαναστατικό στίγμα. Γιατί εκείνη την εποχή το Αμχερστ ήταν σε αναβρασμό. Ο Γ. Παπανδρέου έκανε ραδιοφωνική εκπομπή κάθε Παρασκευή με μηνύματα κατά της Χούντας και μοίραζε φυλλάδια του ΠΑΚ. Ο Αντώνης Σαμαράς τον θυμάται όταν πήγαιναν στην αμερικανική βάση Westover έξω απ’ τη Βοστώνη για να εμποδίσουν τα Β52 να πετάξουν για το Λάος και την Καμπότζη: συμβούλευε όσους δεν είχαν αμερικανική υπηκοότητα να φύγουν, για να μην τους απελάσουν από τις ΗΠΑ. Μερικές ώρες μετά, ήταν όλοι τους ξαπλωμένοι στον αεροδιάδρομο του Westover – ένα ανθρώπινο στρώμα από χίλιους φοιτητές. Και, βέβαια, όλοι μαζί συνελήφθησαν – αλλά για καλή τους τύχη η τοπική φυλακή είχε ένα κελί δέκα τετραγωνικών όλο κι όλο, κι έτσι το επαναστατικό τσούρμο αφέθηκε ελεύθερο.

Οι επαναστατικές ζυμώσεις γίνονταν στην «Bell’s House Pizza», την πιτσαρία του Χρήστου Μπελ, που ήταν ξάδελφος του Νίκου Μπελογιάννη. Το μότο στη μαρκίζα έλεγε «κάθε πίτσα έχει τη δική της γεύση. Γιατί να μη δοκιμάσετε την καλύτερη;», μέχρι κι ο Ανδρέας Παπανδρέου «δοκίμασε την καλύτερη». Ο Γιώργος τον πήγε εκεί όταν επισκέφθηκε το Αμχερστ για να κάνει επαφές με την ομάδα του ΠΑΚ. Εκείνες τις μέρες που στο Αμχερστ, όλοι μιλούσαν για τον σοσιαλιστή ηγέτη, ο Γιώργος ήταν παράξενα σιωπηλός. Οταν ο Αντώνης Σαμαράς, μεταξύ αστείου και σοβαρού, του είπε «Γιώργο, να δεις που εμείς οι δυο τελικά θα βρεθούμε μαζί στη Βουλή», η απάντηση του νεαρού Παπανδρέου ήταν κοφτή: «Αντώνη εμείς δεν θα βρεθούμε ποτέ μαζί στη Βουλή. Γιατί εγώ δεν πρόκειται να μπω στην πολιτική ποτέ μου».

Κάποτε στην Αμερική

Τριαντα τρία χρόνια μετά, το παιδί που θα γινόταν μαθηματικός, έγινε πρωθυπουργός, κι ο νεαρός που θα γινόταν γιατρός, παλεύει να γίνει ο βασικός του αντίπαλος.

Οπως ο χρόνος δίδαξε στον Γ. Παπανδρέου και στον Αντ. Σαμαρά, υπάρχουν πολύ λίγα πράγματα σ’ αυτή τη ζωή που δεν αλλάζουν. Ενα απ’ αυτά είναι πως έπειτα από κάθε τους μάχη στη Βουλή, οι δυο τους πάντα θα μπορούν να κάθονται στο ίδιο τραπέζι στο κυλικείο.

Αλλωστε, ο κ. Σαμαράς το είχε πει σε μια παλιά συνέντευξη: «Οταν οι άλλοι βουλευτές μάς βλέπουν μαζί να γελάμε, δεν καταλαβαίνουν τι γίνεται. Αλλά εμείς δεν γελάμε για την πολιτική. Γελάμε γιατί θυμόμαστε κάτι παλιές φιλενάδες. Αλλες απ’ το κολέγιο Holyoke, άλλες απ’ το κολέγιο Smith…»

Ο Αντονι και ο Γιώργος, φοιτητές στο Αμχερστ -

H παρέα των Γ. Παπανδρέου και Αντ. Σαμαρά, η συγκατοίκησή τους και τα ευτράπελα της πανεπιστημιακής ζωής

Της Μαριλης Μαργωμενου

Όργιο, διδακτικό

Νεε μου,
τώρα που βγαινεις στην ζωη, κι ετοιμαζεσαι να αγωνιστεις, να νικησεις, ενα πραγμα βαλε στο μυαλο σου: Να αυτοκυριαρχεισαι.

Σκληρη προτροπη, αλλα ιδανικη ωστε να κατακτησεις τον κοσμο.

Εξαλλου τιποτα δεν ειν δυσκολο αν το θελησεις.

Εχεις πραγματοποιησει τοσους στοχους.. Ξερεις , δουλεψες, κουραστηκες, παλεψες σκληρα..

Ξερω πως παλευεις με τον εαυτο σου.. Νοιωθω.. Τωρα τον γνωριζεις.. Τον εξερευνεις χωρις ελεος.. Χωρις οικτο..

Ολοι εχουμε ελαττωματα, κουτε.. ολοι εχουμε κουσουρια.. Ασε αυτου του ειδους τον αυτοελεγχο.. Παψε να αναλυεις την ψυχη σου..

Μετρας αρνητικα στοιχεια.. Εισαι ευερεθιστος .. Θυμωνεις.. Το βλεπω με το παραμικρο..

Ξεκολλα!

Το αυριο σιγουρα θα ειναι καλυτερο..

Δαμασε τις εκρηξεις σου.. συγκρατησε τον πονο..

Η υπερβολη, δεν ειναι καλη.. Μου το λεν κι εμενα.. Οφειλουμε να την παραμερησουμε, στο χωνευτηρι της πειρας..

Εχεις κληρονομια.. Σε βαραινει η δωρεα.. Εχεις διεισδυτικους, φανταστικους φιλους..

Εχεις πουχου εμενα. Εχεις τον αλλον ..τον θεο..

Ειπες εγινες σωστος.. Το πες.. Αρα δεν γονατιζεις .. ξεπερνας δυσκολιες..

Σκεψου ρε μαλακα.. Σκεψου.. ποσες φορες αναθεματισες τα παθη σου.. Ποσες φορες εγινες προξενος καταστροφης, συμφορας, δυστυχιας..

Ειναι κριμα.

Εισαι για ψηλοτερα.

Τολμα γαμωτο.. πειθαρχισε.. δαμασε.. τολμα το!

Αυτο δεν διατυμπανιζουμε πως λειπει;;

Λιγοτεροι θυμοι.. λιγοτερες αναγκες.. περισσοτερη ανθρωπια..

Τραβα μπροστα.

Χρειαζεται σιγουρια το τιμονι.. ασε τις θολουρες.. μην παρασυρεσαι απ τα κυματα, βλακαααα

Μην μπερδευεσαι. Να εισαι σιγουρος.. Εισαι δυνατος.. Πιστευεις.. Πειθαρχεις.. Αυτοκυριαρχεισαι..

Εισαι ετοιμος! Ανοιξου στην θαλασσα.. με το κεφαλι ψηλα.. Ειναι ο κοσμος σου ομορφος.. ομορφος και αγνος..οπως ειναι ομορφη και η αγνη, νεανικη ψυχη σου..


Ζντουυυυυυπ


(ΔΑΣΚΑΛΕΕΕΕ ΠΟΥ ΔΙΔΑΣΚΕΣΣΣΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΟΟ ΔΕΝ ΕΚΡΑΤΕΙΣΣΣ)

Να ξαναγίνουμε φτωχοί. Όπως ήμασταν πάντα.

Να ξαναγίνουμε φτωχοί. Όπως ήμασταν πάντα. Όπως οι ήρωες των παλιών αναγνωστικών που οι γιαγιάδες έμοιαζαν με γιαγιάδες κι όχι με συνταξιούχες πόρνες.

Όπου οι μπαμπάδες επέστρεφαν το μεσημέρι για να καθίσει ΟΛΗ η Ελληνική οικογένεια στο τραπέζι και να φάει το σεμνό φαγητό – όσπρια πεντανόστιμα και ζαρζαβατικά με μαύρο ψωμί μοσχοβολιστό – ενώ η γάτα και ο σκύλος περίμεναν στωικά να ‘ρθει η σειρά τους…

Να ξαναγίνουμε φτωχοί όπως ήμασταν πριν σαράντα και πενήντα χρόνια. Τότε που ονειρευόμασταν εν μέσω γκρι, μπλε και μπεζ χρωμάτων, τότε που καμιά Ελληνίδα δεν φιλοδοξούσε να γίνει ψευδοξανθιά, τότε που η λάσπη κολλούσε συμπαθητικά στα παπούτσια μας και οι αυθεντικοί ζήτουλες βρίσκονταν έξω απ’ τις εκκλησιές περιμένοντας το τέλος της λειτουργίας και του μνημόσυνου.

Να ξαναγίνουμε φτωχοί πλην τίμιοι, χωρίς κινδύνους να ξεστρατίσουν οι αρχιμανδρίτες προς την ψηφιακή παιδοφιλία. Να βρούμε ξανά τις σωστές μας κλίμακες, χωρίς αγωνία παρκαρίσματος και παχυσαρκίας.

Να ξε-τρελαθούμε από την επικοινωνιακή μας υστερία με τα σιχαμένα κινητά τηλέφωνα που κατάργησαν κάθε έννοια ιδιωτικής ζωής.

Να βρούμε πάλι τη σημασία του χώματος καταργώντας το καυσαέριο του επάρατου τρέχοντος πολιτισμού.

Να μάθουμε να χρησιμοποιούμε τα κουλά μας χέρια σε δουλειές που σήμερα δίνουμε του κόσμου τα λεφτά, όπως μεταποίηση ρούχων, αλλαγές γιακάδων στα πουκάμισα, καρικώματα στις κάλτσες, υδραυλικές και σχετικές εργασίες.

Σταματήστε τις ψυχολογίες και τις παραφιλολογίες για τα «τραύματα» των παιδιών.

Μόνο λύσεις γήινες και πρακτικές (χωρίς ενστάσεις από τον Ρομπέν της ευαισθησίας, τον ΣΥΡΙΖΑ), θα αποκαταστήσουν την τρέλα και το χάος που υπαινίσσονται οι στατιστικές.

Να θυμηθούν οι Νεοέλληνες πως προέρχονται απ’ τον Μεγαλέξανδρο, από τον Μιλτιάδη, τον Αριστείδη και προφανώς απ’ τον… Αλκιβιάδη, πράγμα που σημαίνει ότι μπορούν να βάλουν σε ενέργεια τον «δίκαιο θυμό» αν συμπέσουν με ληστές τραπεζών, περιπτέρων, σούπερ μάρκετ και κοσμηματοπωλείων.

Επιτέλους ας σταματήσουμε την Ευρωπαϊκή μας ψυχοπάθεια. ΠΟΤΕ κανένας Έλληνας δεν έγινε σωστός Ευρωπαίος.

Ούτε καν ο Αβραμόπουλος, ούτε καν ο Σημίτης και άλλοι τέτοιοι... που μου διαφεύγουν. Απ’ τον καιρό που σταματήσαμε να θυμώνουμε σωστά, την πατήσαμε.

Μη φοβάστε τη φτώχεια. Η πατρίδα μας είναι ευλογημένη έστω κι αν δεν παράγει λαμαρίνες αυτοκινήτων ή καλής ποιότητας νάρκες και όπλα για τους τριτοκοσμικούς!

Θυμηθείτε την ευλογία του ελαιόλαδου, της κορινθιακής σταφίδας, του χαλβά Φαρσάλων, των εσπεριδοειδών, της σαρδέλας και των λατρεμένων ραδικιών. Λάδι, χόρτα, ελίτσες, λίγο τυρί και ψωμί ζεστό, να φρεσκάρουμε στο μνημονικό μας το παλιό αναγνωστικό του Δημοτικού.

Το ξέρω πως είναι ζόρι να κόψουμε το σούσι απότομα, όμως ήρθε ο καιρός να αναβιώσουμε την όπερα της πεντάρας, της δεκάρας και των άλλων χρηστικών μας αξεσουάρ.

Μια δοκιμή νομίζω πως θα μας πείσει…

του Γιάννη Ξανθούλη

Γενιά των φύλλων των ανθρώπων η γενιά

Είναι φορές στη ζωή των ανθρώπων που οι λέξεις τούς φαίνονται ανούσιες κι ανόητες· τιποτένιες και προδοτικές. Ακόμα και η ίδια η πράξη της σκέψης τούς μοιάζει τότε απαράδεκτη, γιατί, έστω κι αν έχουν πειστεί από το πολύ φαρμάκι να αντιστρέψουν τον Σεφέρη και να πουν πως «είμαστε άνθρωποι μόνο για να πονούμε», κρίνουν απαράδεκτο τον ίδιο τον πόνο που τους τσάκισε· δεν τον υπολογίζουν σαν όλους τους υπόλοιπους, τους «συνήθεις», που, ακολουθώντας ακόμα κι αθέλητά τους μια μυριόχρονη επιβιωτική πρακτική τόσο καλά αφομοιωμένη που να μην είναι καν αισθητή η ύπαρξή της, τους χρησιμοποιούν για ν' αντέξουν, για να ενισχύσουν το φρόνημά τους, ίσως και για να μεταπλάσουν σε κάποιας μορφής τέχνη τον σπαραγμό τους. Είναι φορές λοιπόν που πρέπει να πολεμήσεις με την απέχθεια για τις λέξεις, με την άρνηση της ίδιας της υπόστασής τους, με το μίσος για όσα λένε και για όσα αδυνατούν να συλλάβουν και να αποδώσουν. Είναι τότε που το ουρλιαχό φαντάζει νοηματικά πλουσιότερο και κυριολεκτικότερο από οποιαδήποτε παρηγορητική φιλοσοφία· τότε που οποιαδήποτε προσπάθεια να συνταχθούν τα ασύντακτα και να ειπωθούν τα μη φωνητά, μοιάζει αδάπανο φιλολόγημα και ανεπίτρεπτη ωραιολογία. Πώς τάχα αποκτάς γνώση και γνώμη για τα πυρωμένα κάρβουνα όταν τα πιάνεις με ψυχρές λαβίδες και με πυρίμαχα γάντια...

Γυρνάει ο καθείς από τον άναυδο πόνο ή από τον τρόπο του ουρλιαχτού στον συνταγμένο κόσμο παίρνοντας τον δικό του βασανιστικό δρόμο, το δικό του μονοπατάκι - και, το ξέρουμε, δεν γυρνάνε όλοι οι ναυαγισμένοι· η λερναία πίκρα μπορεί να σε καταπιεί, να θρυμματίσει μονομιάς όσους θώρακες πίστεψες πως απέκτησες με καιρό και με κόπο. Ο δικός μου δρόμος, εδώ, τώρα, για να γυρίσω από τον τρόπο της παγωμένης αλαλίας ή της κραυγής στον κόσμο της γραφής, και μάλιστα της δημόσιας γραφής, είναι ο κόσμος της ανάγνωσης. Να διαβάσω, όχι για να διαβώ σε κάποιο ψύχραιμο «απέναντι», αλλά για να κατέβω βαθύτερα στο «εκεί»: εκεί όπου ο χρόνος ρουφιέται από μια μαύρη τρύπα, κι η ψυχή μαζί του, και ο μοναδικός τρόπoς διαφυγής είναι το «αν», ειπωμένο είτε με τον τρόπο του Ελύτη μετατονισμένο και προσαρμοσμένο στη δεινή ανάγκη, «Η λέξη της ζωής σου η μία εάν...», είτε με τον τρόπο του ριζίτικου τραγουδιού για έναν άγουρο που νιότη δεν εχάρη γιατί τον πρόλαβε ο «σκληροκάρδης» με την μπαμπεσιά που δίκαια του αποδίδει η δημοτική μας ποίηση: «Χριστέ, και να 'τον παρεμπρός, και να 'τον παραπίσω». Αυτό το ψυχοφάγο «αν», ή το «μακάρι», απευθυνόμενο σε θεότητες άφαντες ή αδιάφορες, τσακίζει και κόκαλα που πίστεψαν αναίτια πως ανήκουν στα γερά· μια τριχούλα χρόνου, μια τριχούλα που κόβει βιαιότατα κι απότομα τον χρόνο στα δύο, στον ενεστώτα και στον αδυσώπητο αόριστο, στο εδώ και στο εκεί. Ναι. Μάλλον δεν λάθεψαν οι γνωστικοί αρχαίοι που μια από τις μυθολογικές τους αφηγήσεις για τη χαμένη αθανασία τη συνάρτησαν με μια τρίχα στην κεφαλή του Πτερέλαου· εύκολο ήταν να κοπεί, εύκολο να γυρίσει ο άνθρωπος στη θνητότητά του, σε ένα «εκεί» που σε θέτει εντός χρόνου, στη μνήμη των περιλειπομένων, πλην εκτός κόσμου.

Μ' αυτό το «εκεί», με τη μοίρα των βροτών ανθρώπων, πολέμησαν αμέτρητοι ποιητές και στοχαστές. Και έφτασαν στην κορυφή της σκέψης τους ακριβώς όταν συλλάβισαν απλά το αυτονόητο, το δεδομένο, όταν έδωσαν μορφή στο ασφυκτικό κοινό αίσθημα. Αυτό συνέβη από τον Ομηρο και το «γενιά των φύλλων των ανθρώπων η γενιά» της «Ιλιάδας» του («οίη περ φύλλων γενεή, τοίη δε και ανδρών»), στον Αισχύλο και το «μα ποιος, εξόν θεός, όλο το βίο του τον γεύτηκε απίκραντο;» του «Αγαμέμνονά» του («τις δε πλην θεών άπαντ' απήμων τον δι' αιώνος χρόνον;»), ώς τον Οδυσσέα Ελύτη και το συμπέρασμά του, στα «Ελεγεία της Οξώπετρας», πως «η αλήθεια μόνον έναντι θανάτου δίδεται», μια αλήθεια ωστόσο που την έχεις διδαχθεί κατ' επανάληψη εν ζωή. Αλλά, για το δικό μου μυαλό, κι όχι μονάχα στην ταραχή του πάνω, η ποίηση που φανέρωσε και ιστόρησε το «εκεί» έτσι όπως είναι, όπως πρέπει να είναι, γυμνό και φαρμακωμένο, δίχως την παραμυθητική προσδοκία της ανάβασης από τη Κατωγή ή της ανάστασης, είναι η ποίηση των ανωνύμων, η συλλογική, εκείνη όπου κάθε στιχάκι, κάθε λεξούλα, κάθε τσάκισμα ειπώθηκε και ξαναειπώθηκε, τονίστηκε και ξανατονίστηκε, οξύνθηκε και ξαναοξύνθηκε από τον πόνο αναρίθμητων ανθρώπων που βρέθηκαν ξαφνικά σακατεμένοι και από ξόδι σε ξόδι, από μοιρολόι σε μοιρολόι, φύτεψαν πέτρες στο χώμα για να 'χουμε ν' ακουμπάμε οι επόμενοι, να μην κλαδευτούμε.

Να μια τέτοια πέτρα, γερό αγκωνάρι, με ρίζες οχτώ να το στεριώνουν στο χώμα, όσες και οι στίχοι του, ένα ποίημα που αμέτρητοι άνθρωποι μπορούν δίκαια να πιστέψουν πως πλάστηκε γι' αυτούς ειδικά: «Βάσταξον, καρδιά, βάσταξον, κάμποσα χρόνια κι άλλο, / όπως βαστούνε τα ραχιά την βαρυχειμωνίαν, / όπως βαστάζ'νε τα δεντρά την παραγρανεμίαν, / όπως βαστάζ' η θάλασσα τη κοσμί' τα καράβια, / όπως βαστάζ' ο ουρανόν εκείνα όλα τ' άστρια, / όπως βαστάζ' το σίδερον την βαρυτσακουτσέαν, / όπως βαστάζ' το χάλκωμαν σ' ση καζαντζή τα χέρια. / Βάσταξον, καρδιά, βάσταξον, αν θελτς και αν 'κί θέλεις». Για δημοτικό τραγούδι του Πόντου πρόκειται, που το εξέδωσε το 1960, μαζί με πολλά άλλα, ο Πάνος Λαμψίδης, ο οποίος και το απέδωσε ως εξής στη νεοελληνική: «Βάστα, καρδιά μου, βάσταξε κάμποσα χρόνια κι άλλο, / καθώς βαστάζουν τα βουνά τους πιο βαριούς χειμώνες, / καθώς βαστάζουν τα δεντρά τον δυνατόν αγέρα, / καθώς βαστάει η θάλασσα του κόσμου τα καράβια, / καθώς βαστάει ο ουρανός όλα τ' αστέρια εκείνα, / καθώς βαστά το σίδερο βαριού σφυριού τον χτύπο, / καθώς βαστά το χάλκωμα στου σιδερά τα χέρια. / Βάστα, καρδιά μου, βάσταξε, αν θέλεις κι αν δεν θέλεις».

Από τον γύρω του κόσμο, τον ψηλαφητό, δανείζεται εικόνες αντοχής ο φυσικός άνθρωπος, για να παραδειγματιστεί και, με την προς εαυτόν εντολή, με αυτό το τετράκις επαναλαμβανόμενο «βάσταξον», να μοιραστεί την υποχρέωση της υπομονής με όλους τους υπόλοιπους, συγγενείς, φίλους, συντοπίτες, συμπολεμιστές σε έναν σκληρό αγώνα που το δεδομένο τέλος του δεν του μειώνει την αξία· για μια σκυτάλη καρτερίας πρόκειται που την παραλαμβάνεις για να την παραδώσεις άθικτη. Με το σίδερο και με τον χαλκό παραλληλίζεται εδώ η καρδιά του ανθρώπου, που τη σφυροκοπούν δίχως σταματημό οι απώλειες, τα πένθη εκείνα που κανένα επίθετο δεν είναι αντάξιό τους, κι αν χρησιμοποιήσεις οποιοδήποτε τα αδικείς και τα προσβάλλεις. Κι αυτή η καρδιά πρέπει ν' αντέξει. Θέλει δεν θέλει. Ν' αντέξει σαν αντίψυχο για την άλλη που σώπασε.

Εγραψα όσα έγραψα για να πω και με αυτόν τον τρόπο, και από εδώ, ολόψυχο το ευχαριστώ μου σε όσους είχαν την καλοσύνη να στείλουν σε μένα και στους δικούς μου ζεστό αυτό το πολύτιμο «βάσταξον», με έναν από τους τόσους τρόπους της γραφής, το δημοσιογράφημα, το τηλεγράφημα, το γράμμα, το μήνυμα στο κινητό, στον υπολογιστή, στο Διαδίκτυο, τη φωνή, αυτήν την αμεσότερη γραφή. Ας μετρηθεί παρακαλώ το ευχαριστώ μας όσο θερμό το «βάσταξόν» τους.

Tου Παντελη Μπουκαλα

Η χαμένη τιμή του χλιδόφτωχου (Κώστας Μπαξεβάνης)

Χειρότερο απ’ το βλέμμα ενός δαρμένου σκύλου είναι το βλέμμα ενός ανθρώπου σαν δαρμένου σκύλου. Το βλέμμα του φόβου που δεν τον φιλτράρει η λογική, που δεν τον αναιρεί καμιά ελπίδα. Δεν υπάρχει χειρότερος φόβος απ’ τον αόριστο φόβο. Δεν ξέρεις τι πρέπει να φοβάσαι και καταλήγεις να φοβάσαι τα πάντα. Λίγο πριν απ’ το τέλος, φοβάσαι τον φόβο σου και καταλήγεις να φοβάσαι τον εαυτό σου.

Γέμισαν οι δρόμοι τέτοια βλέμματα. Άνθρωποι που δεν ξέρουν τι πρέπει να φοβούνται, σαν τα σκυλιά που περιμένουν το χτύπημα. Πού πάμε; Τι θα μας συμβεί; Κανένας δεν μπορεί ν’ απαντήσει αλλά και κανένας δεν θέλει. Τι κακό θα συμβεί; Θα χάσουμε τη δουλειά μας, το σπίτι; Θ’ αναγκαστούμε να ζήσουμε με λιγότερα; Η τηλεόραση 52 ιντσών δεν θα προσφέρει καμιά απόλαυση; Θ’ αναγκαστούμε να ψάχνουμε στα σκουπίδια; Θα είμαστε υποχρεωμένοι να πίνου- με ρετσίνα με τον γείτονα που δεν γνωρίζουμε καν, όπως σ’ εκείνες τις ταινίες με τον Ρίζο και τη Βλαχοπούλου; Υπάρχει περίπτωση να χτυπήσει η πόρτα και να είναι ο διπλανός που ζητάει ένα λεμόνι; Ποιο απ’ όλα είναι το δικό μας σενάριο;

Δεν είμαι σίγουρος πως η πτώχευση είναι η καταστροφή της Ελλάδας. Προσπαθώ να καταλάβω τι είναι αυτό που θα πτωχεύσει. Η Παιδεία των προσωπικών Πανεπιστημίων και της κομματικής συναλλαγής; Οι εφορίες της διαφθοράς; Τα νοσοκομεία με το φακελάκι; Μήπως θα συντριβεί το πολιτικό μας σύστημα, αυτή η μεγάλη αποθήκη με ψεύτες, φαφλατάδες και ανεπάγγελτους; Θ’ αναγκαστεί ο Δημήτρης Ρέππας να γίνει οδοντογιατρός, ο Καραμανλής δικηγόρος και ο Βενιζέλος αδύνατος; Ποια, αλήθεια, είναι η μεγάλη καταστροφή που φοβόμαστε;

Υπάρχουν πολλά που θα χάσουμε, αλλά δεν ξέρω αν είναι αυτά που δικαιούμαστε και πολύ περισσότερο αυτά που χρειαζόμαστε. Στη γειτονιά μου θα κλείσουν τα 7 καταστήματα μανικιούρ-πεντικιούρ και τα 6 κομμωτήρια και θα μείνει μόνο ο ένας φούρνος που θα πουλάει είδος ανάγκης: ψωμί. Οι κυρίες θα πάψουν να ισορροπούν επικίνδυνα πάνω σε αφόρετες γόβες και τεχνητές επιθυμίες. Οι τράπεζες δεν θα έχουν διακοποδάνεια. Ο Ρέμος δεν θα βρίσκει κανέναν να του ρίξει δυο γαρύφαλλα. Η Φιλιππινέζα δεν θ’ αναθρέφει πια τα παιδιά. Οι σύγχρονες μανάδες ίσως δεν θ’ αναφωνούν «δεν αντέχω», γιατί θ’ ανακαλύψουν τη σημασία και της λέξης και της αντοχής. Τα παιδιά μας, όταν βγάζουν με 10 το λύκειο, θα πηγαίνουν σε κάποια τεχνική σχολή και όχι στο ιδιωτικό Πανεπιστήμιο του Λονδίνου που αναλαμβάνει να βαφτίσει τους κατιμάδες επιστήμονες με το αζημίωτο.

Ίσως χρησιμοποιούμε το κινητό τηλέφωνο όπως σε όλη την Ευρώπη, για να επικοινωνούμε και όχι για να εξευτελιζόμαστε. Το «ουάου» θα πάψει να είναι το υποκατάστατο του οργασμού στις κουβέντες που ψάχνουν την επιβεβαίωση της ανοησίας. Μπορεί να ψάξουμε περισσότερο τον πραγματικό οργασμό, μαζί με τους κανονικούς ανθρώπους που θα μας κάνουν να τους εκτιμάμε. Θ’ αρχίσουμε να αξιολογούμε ποιος είναι ικανός και χρήσιμος και όχι αναγνωρίσιμος.Οι μανάδες δεν θα ζητάνε αυτόγραφο από την Τζούλια για τις κόρες τους.

Πιο πολύ, νομίζω, θα καταστρέψουμε με τα χέρια μας εκείνο το διεστραμμένο «εγώ» που επιμένει να μας αξιολογεί και να μας συγκρίνει με βάση τις πισίνες, τη μάρκα του αυτοκινήτου και τις κακόγουστες καρό ταπετσαρίες που φοράμε επειδή γράφουν Burberry. Μπορεί να μη θέλουμε πια να γίνουμε πλούσιοι, αλλά ουσιαστικοί. Μπορεί ίσως και ν’ αγαπηθούμε περισσότερο, ανακαλύπτοντας τη συλλογικότητα και το ενδιαφέρον για μια ζωή που είναι κοινή. Οι επιπόλαιοι θα ξαναγίνουν επιπόλαιοι και δεν θα είναι πια τρέντι.

Οι αγρότες θα επιστρέψουν στα χωράφια. Και οι Ουκρανές, που έτρωγαν τις ψεύτικες επιδοτήσεις, στα σπίτια τους. Στα καφενεία των χωριών θα συζητάνε ξανά ποιο παιδί πρόκοψε και όχι ποιο πήγε σε ριάλιτι. Οι DJs, οι image makers, οι κουρείς σκύλων, ίσως χρειαστεί να βρουν μια άλλη δουλειά.

Το σύστημα της αξιολόγησής μας θ’ αλλάξει και ίσως απαιτήσουμε πραγματικά να τιμωρηθούν αυτοί που τα έφαγαν. Παρουσία μας, πάντα. Ίσως δεν ξαναψηφίσουμε εκείνους που μας έφεραν σε αυτήν τη θέση. Και ίσως καταλάβουμε πως τα κοράκια του εξτρεμιστικού καπιταλισμού, που φαίνονταν καναρίνια μέσα από τα κουστούμια και τις τηλεοράσεις, ήταν αυτοί που μας εξαπάτησαν την ώρα που ζαλιζόμασταν με Johnnie Black. Ίσως ψάξουμε για μια πιο δίκαια ζωή, χωρίς να μετράμε την απόδοση δίκιου με τη σύγκριση τραπεζικών λογαριασμών.

Μπορεί ξαφνικά οι καλλιτέχνες ν’ αρχίσουν να παράγουν κι αυτοί, πατώντας σε αυτό που είναι ζωή και όχι στις κρατικές επιδοτήσεις, σαν να πουλάνε βαμβάκι, και στις δημόσιες σχέσεις.

Δεν είμαι σίγουρος πως όλα αυτά είναι κακά. Ναι, θα υπάρξουν χιλιάδες άνεργοι. Θα χτυπηθεί το Δημόσιο. Αυτό που βρίζουμε όλοι πως είναι αντιπαραγωγικό, μας ταλαιπωρεί και δεν μας εξυπηρετεί. Θ’ απολυθούν κάποιοι απ’ αυτούς που μπήκαν με ρουσφέτι, γλείψιμο, αναξιοπρέπεια. Τα επαρχιακά μουσεία της χώρας δεν θα έχουν δέκα κηπουρούς, θα καταργηθούν οι «Οργανισμοί Αναξιοπαθούντων Κορασίδων» και οι «Πολιτιστικοί σύλλογοι για τη σουρεαλιστική προσέγγιση της ζωής του Λάμπρου Κατσώνη». Οι ανύπαντρες κόρες αξιωματικών δεν θα παίρνουν επίδομα. Και όσες απ’ αυτές είναι επώνυμες δεν θα είναι «κατά του γάμου από άποψη», για να παίρνουν το επίδομα.

Φοβάμαι, όπως όλοι. Αλλά θέλω και να συντριβεί ένα σύστημα που αναπαράγει τη σαπίλα. Που βαφτίζει Δημοκρατία τον διεφθαρμενο του εαυτό, Δικαιοσύνη την ατιμωρησία του κι ευτυχία την κενότητα και τον ευδαιμονισμό. Φοβάμαι. Γι’ αυτό θέλω να τελειώνουμε.

http://www.youtube.com/watch?v=wpJZM-2LroE&feature=share <--- ένα πολύ καλοδουλεμένο ντοκιμαντέρ για τον καπιταλισμό της καταστροφής

για τον Χάμπο

Ένα παιδί κοιτούσε τα άστρα στο γνωστό διήγημα του Μενέλαου Λουντέμη. Ο 10χρονος Χαράλαμπος, από το χωριό... Αμπελικό στα ριζά του Λεσβιακού Ολυμπου, κοιτάει τα άλλα δυο-τρία παιδιά του χωριού του να πηγαίνουν στο σχολείο. Εκείνος όμως δεν μπορεί να πάει σχολείο. Το σχολείο, ένα σχολείο που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του, ένα σχολείο με τμήμα ένταξης, μια και διαπιστώθηκε πως είναι δυσλεκτικός, απέχει πολλά χιλιόμετρα από το χωριό του.

Και παρά τα όσα λέγονται για τα εκατομμύρια ευρώ που ξοδεύονται (πολλά σκανδαλωδώς) για τη μεταφορά των μαθητών από τα απομακρυσμένα χωριά στα σχολεία τους, ο Χαράλαμπος , από τότε που άνοιξαν τα σχολεία, δυο βδομάδες τώρα, δεν πάει σχολείο… Και το εντυπωσιακότερο όλων: ένα ολόκληρο σύστημα εκπαιδευτικών και πολιτικών δομών, που υποτίθεται ότι ασχολείται μαζί του, τον αγνοεί.

Ο Χαράλαμπος από το Αμπελικό, της ορεινής επαρχίας Πλωμαρίου, πήγαινε μέχρι και την περασμένη σχολική χρονιά στο διθέσιο Δημοτικό Σχολείο Νεοχωρίου μαζί με τα παιδιά από άλλα δύο χωριά, το Αμπελικό και το Ακράσι. Στα τέλη της χρονιάς, ο δάσκαλός του έσκυψε πάνω του και διαπίστωσε πως τα άσχημα γράμματά του και η αδυναμία του να εκφραστεί σωστά γραπτά δεν είχαν να κάνουν με το ότι ήταν κακός μαθητής. Ηταν απλώς δυσλεκτικός.

Με ταξί

Πράγμα που διαπιστώθηκε πολύ εύκολα από τους ειδικούς του αρμόδιου Κέντρου Διαφοροδιάγνωσης, Διάγνωσης και Υποστήριξης (ΚΕΔΔΥ) Λέσβου, οι οποίοι και πρότειναν ο Χαράλαμπος να πάει σε σχολείο με τμήμα ένταξης. Τέτοιο τμήμα ένταξης δεν λειτουργεί βέβαια στο διθέσιο Δημοτικό Σχολείο του Νεοχωρίου, που στο μεταξύ έγινε… μονοθέσιο ελλείψει δεύτερου δασκάλου! Εχουν όμως τμήμα ένταξης δύο «γειτονικά» σχολεία, αυτό της Αγιάσου και αυτό στο Πλωμάρι.

Το πρώτο απέχει 19 χιλιόμετρα από το σπίτι του, το δεύτερο απέχει 18 χιλιόμετρα.

Ο πατέρας του στον αγιασμό πριν από δύο εβδομάδες τον πήγε στο σχολείο της Αγιάσου. Εκεί όμως διαπίστωσε πως κανένα άλλο παιδί δεν μετακινείται προς την Αγιάσο, άρα θα υπήρχε πρόβλημα για να μεταφερθεί με το ταξί που η ελληνική πολιτεία πληρώνει για τη μεταφορά των μαθητών του μικρού χωριού στα σχολεία τους. «Είπα να το πάω στο Πλωμάρι. Απευθύνθηκα στην αρμόδια υπάλληλο της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης (σ.σ. ο πατέρας του παιδιού ονοματίζει υπαρκτό πρόσωπο), που όμως κάθε μέρα μού λέει: “Αύριο θα δούμε…”», επισημαίνει ο Χρήστος .

Η προϊσταμένη Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Λέσβου, κ. Αναστασία Τσολερίδου, με την οποία επικοινωνήσαμε χθες, μιλά για τρία αυτοκίνητα που ανεβοκατεβάζουν παιδιά από τα ορεινά χωριά στα σχολεία του Πλωμαρίου. Τρία αυτοκίνητα, αλλά ο Χαράλαμπος μένει στο χωριό… «Να ζητήσει ο πατέρας να του καταβληθεί το επίδομα και να κατεβάζει το παιδί αυτός…».

Μένει στο σπίτι

Ο πατέρας, αγρότης στα βουνά της λεσβιακής υπαίθρου. Δεν του φτάνει το κυνήγι του μεροκάματου, θα πρέπει να ανεβοκατεβάζει το παιδί στο σχολειό, 40 χιλιόμετρα τη μέρα… Να πληρώσει αυτός για ακόμη μία φορά το προηγούμενο άδειασμα της λεσβιακής υπαίθρου. Γιατί το επόμενο και τελειωτικό άδειασμα θα το πληρώσουν ο Χαράλαμπος και τα παιδιά του…

Ας είναι. Τα ταξί που δραστηριοποιούνται στην περιοχή δηλώνουν άγνοια. Οι αρμόδιοι λένε πως θα το δουν το θέμα… Ο Χαράλαμπος, δυο βδομάδες τώρα, μένει στο σπίτι. Και η οικογένειά του κάνει έκκληση: «Ας βοηθήσει κάποιος να πάει το παιδί μας στο σχολείο. Κρίμα είναι, αν μη τι άλλο…».

αντιγραφή από: http://24wro.blogspot.com/2011/09/10_9526.html#ixzz1Ytm0STQb

Ο Ηλιος Ο Ηλιάτορας (Οδ. Ελύτη)

ΑΦΗΓΗΤΗΣ
Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας
ο πετροπαιχνιδιάτορας
από την άκρη των ακρώ
κατηφοράει στο Ταίναρο
Φωτιά 'ναι το πηγούνι του
χρυσάφι το πιρούνι του.

Ο ΗΛΙΟΣ
Εσεις στεριές και θάλασσες
τ' αμπέλια κι οι χρυσές ελιές
ακούτε τα χαμπέρια μου
μέσα στα μεσημέρια μου
«Σ' όλους τους τόπους κι αν γυρνώ
μόνον ετούτον αγαπώ!»
Από τη μέση του εγκρεμού
στη μέση του αλλού πελάγου
κόκκινα κίτρινα σπαρτά
νερά πράσινα κι άπατα
«Σ' όλους τους τόπους κι αν γυρνώ
μόνον ετούτον αγαπώ!»

ΤΟ ΤΡΕΛΟΒΑΠΟΡΟ
Βαπόρι στολισμένο βγαίνει στα βουνά
κι αρχίζει τις μανούβρες «βίρα μάινα»
Την άγκυρα φουντάρει στις κουκουναριές
φορτώνει φρέσκο αέρα κι απ' τις δυο μεριές
Είναι από μαύρη πέτρα κι είναι απ' όνειρο
κι έχει λοστρόμο αθώο ναύτη πονηρό
Από τα βάθη φτάνει τους παλιούς καιρούς
βάσανα ξεφορτώνει κι αναστεναγμούς
Έλα Χριστέ και Κύριε λέω κι απορώ
τέτοιο τρελό βαπόρι τρελοβάπορο
Χρόνους μας ταξιδεύει δε βουλιάξαμε
χίλιους καπεταναίους τους αλλάξαμε
Κατακλυσμούς ποτέ δε λογαριάσαμε
μπήκαμε μες στα όλα και περάσαμε
Κι έχουμε στο κατάρτι μας βιγλάτορα
παντοτινό τον Ήλιο τον Ηλιάτορα!

Ποιος είδε κράτος λιγοστό

Ποιος είδε κράτος λιγοστό

σ΄ όλη τη γη μοναδικό,

εκατό να εξοδεύει

και πενήντα να μαζεύει;

Να τρέφει όλους τους αργούς,

νά ΄χει επτά Πρωθυπουργούς,

ταμείο δίχως χρήματα

και δόξης τόσα μνήματα;

Νά ΄χει κλητήρες για φρουρά

και να σε κλέβουν φανερά,

κι ενώ αυτοί σε κλέβουνε

τον κλέφτη να γυρεύουνε;

Όλα σ΄ αυτή τη γη μασκαρευτήκαν

ονείρατα, ελπίδες και σκοποί,

οι μούρες μας μουτσούνες εγινήκαν

δεν ξέρομε τί λέγεται ντροπή.

Σπαθί αντίληψη, μυαλό ξεφτέρι,

κάτι μισόμαθε κι όλα τα ξέρει.

Κι από προσπάππου κι από παππού

συγχρόνως μπούφος και αλεπού.

Θέλει ακόμα -κι αυτό είναι ωραίο-

να παριστάνει τον ευρωπαίο.

Στα δυό φορώντας τα πόδια που ΄χει

στο ΄να λουστρίνι, στ΄ άλλο τσαρούχι.

Σουλούπι, μπόϊ, μικρομεσαίο,

ύφος του γόη, ψευτομοιραίο.

Λίγο κατσούφης, λίγο γκρινιάρης,

λίγο μαγκούφης, λίγο μουρντάρης.

Και ψωμοτύρι και για καφέ

το «δε βαρυέσαι» κι «ωχ αδερφέ».

Ωσάν πολίτης, σκυφτός ραγιάς

σαν πιάσει πόστο: δερβέν-αγάς.

Δυστυχία σου, Ελλάς,

με τα τέκνα που γεννάς!

Ώ Ελλάς, ηρώων χώρα,

τί γαϊδάρους βγάζεις τώρα."

Γεώργιος Σουρής (1853-1919)

περί παιδείας

κ πρώτα απ' όλα τι εννοούμε λέγοντας παιδεία?

την πληροφορία την τεχνική, το δίπλωμα εξειδίκευσης, που εξασφαλίζει γάμο, αυτοκίνητο κ ακίνητο, με πληρωμή την πλήρη υποταγή του εξασφαλισθέντος, για την πνευματική κ ψυχική διάπλαση ενός ελεύθερου ανθρώπου, με τεχνική αναθεώρησης κ ονειρικής δομής, με αγωνία απελευθέρωσης κ με διαθέσεις μιας ιπτάμενης φυγής προς τα άστρα?...



Μ. ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ

Αν οι ηλίθιοι ήταν λιγότεροι από τους κακούς, οι κακοί δε θα επιβίωναν

Τα εξωτερικά γνωρίσματα, σε καμιά περίπτωση δεν μπορούν να αποτελέσουν ασφαλές κριτήριο βλακείας। Υπάρχει άραγε πιο αξιόπιστο κριτήριο; Ο οικονομολόγος Κάρολο Μ. Τσιπόλα πιστεύει ότι υπάρχει. Στο βιβλίο του Οι θεμελιώδεις νόμοι της ανθρώπινης βλακείας γράφει: «Από κάθε πράξη ή παράλειψη είτε ωφελούμαστε είτε ζημιωνόμαστε, ενώ την ίδια στιγμή ζημιώνουμε ή ωφελούμε τρίτους». Όχι μόνο οικονομικά ή με την έννοια της ηθικής ικανοποίησης, αλλά και ψυχολογικά, με την έννοια της συναισθηματικής πίεσης. Με βάση αυτή ακριβώς τη ζυγαριά κέρδους-απώλειας και χρησιμοποιώντας ένα σύστημα καρτεσιανών αξόνων μπορούμε να χωρίσουμε το ανθρώπινο είδος σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες. Σ´ αυτούς που υστερούν σε πνευματικά εφόδια, στους έξυπνους, στους κακούς και προφανώς στους βλάκες. Οι πρώτοι είναι εκείνοι που ωφελούν τους άλλους, ζημιώνοντας τον εαυτό τους. Στην δεύτερη κατηγορία ανήκουν εκείνοι που πάντα αποκομίζουν κάποιο όφελος είτε για τον εαυτό τους είτε για τους άλλους. Κακοί είναι όσοι, προκειμένου να κερδίσουν κάτι οι ίδιοι, βλάπτουν τους άλλους. Και ηλίθιοι είναι όσοι, χωρίς να αποκομίζουν κάποιο όφελος, βλάπτουν τους άλλους ή ακόμα και τον ίδιο τους τον εαυτό. Μερικοί θα χρησιμοποιήσουν ως αντεπιχείρημα ότι είναι πολύ δύσκολο να κρίνει κανείς αντικειμενικά κάποια γενικής φύσεως προτερήματα ή ελαττώματα. Και κυρίως ότι πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη μας τις αξίες του κάθε ανθρώπου ξεχωριστά για να μπορέσουμε να ζυγίσουμε τα υπέρ και τα κατά.

Πράγματι, οι παραπάνω κατηγορίες δεν είναι απόλυτες, γιατί η πλειοψηφία των ανθρώπων δεν ενεργεί πάντα με τον ίδιο τρόπο. Ένας κατά βάση έξυπνος άνθρωπος δεν αποκλείεται να συμπεριφερθεί σαν ηλίθιος ή να υιοθετήσει συμπεριφορά κακού..

(Αν οι ηλίθιοι ήταν λιγότεροι από τους κακούς, οι κακοί δε θα επιβίωναν του Σάμιουελ Μπάτλερ)

ο μικρός πρίγκιπας

"Καλημέρα," είπε η Αλεπού."Καλημέρα," αποκρίθηκε ευγενικά ο Μικρός Πριγκιπας, κοίταξε τριγύρω μα δεν είδε τίποτα."Είμαι εδώ" ξανακούστηκε η φωνή, "ακριβώς κάτω από τη μηλιά."

"Ποια είσαι εσύ;" ρώτησε ο Μικρός Πρίγκιπας και πρόσθεσε "Είσαι πολύ όμορφη।"Είμαι μια αλεπού," απάντησε η Αλεπού."Έλα να παίξουμε" πρότεινε ο Μικρός Πρίγκιπας. "Είμαι τόσο δυστυχισμένος.""Δεν μπορώ να παίξω μαζί σου" δήλωσε η Αλεπού. "Δεν έχω εξημερωθεί.""Συγνώμη;" είπε ο Μικρός Πρίγκιπας.

Και μετά από λίγη σκέψη, πρόσθεσε:

"Τι θα πει εξημερώνω;""Δεν είσαι από εδώ" είπε την αλεπού. "Τι ψάχνεις;""Ψάχνω ανθρώπους" είπε ο Μικρός Πρίγκιπας. "Τι θα πει εξημερώνω;""Οι άνθρωποι έχουν όπλα και κυνηγούν. Αυτό είναι πολύ ενοχλητικό.Επίσης τρέφουν κοτόπουλα. Αυτά είναι τα μόνα ενδιαφέροντά τους. Ψάχνεις για κοτόπουλα;" Ρώτησε η Αλεπού.

"Όχι," είπε ο Μικρός Πρίγκιπας. "Ψάχνω για φίλους. Τι θα πει εξημερώνω;""Είναι μια πράξη που παραμελείται πάρα πολύ συχνά" είπε η Αλεπού. "Εξημερώνω σημαίνει κάνω δεσμούς.""Κάνω δεσμούς;""Ακριβώς αυτό" είπε η Αλεπού. "Για μένα δεν είσαι τίποτα περισσότεροαπό ένα μικρό αγόρι όμοιο με εκατό χιλιάδες άλλα μικρά αγόρια. Και δεν σε χρειάζομαι. Και εσύ, από τη δική σου πλευρά, δεν με έχεις καμία ανάγκη. Για σένα δεν είμαι τίποτα περισσότερο από μια αλεπού όπως εκατό χιλιάδες άλλες αλεπούδες. Αλλά αν με εξημερώσεις, τότε θα χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον. Για μένα θα είσαι μοναδικός σε όλο τον κόσμο. Για σένα θα είμαι μοναδική σε όλο τον κόσμο..."

"Αρχίζω να καταλαβαίνω" είπε ο Μικρό Πρίγκιπας. "Υπάρχει ένα τριαντάφυλλο... Νομίζω ότι με έχει εξημερώσει..."

"Είναι πιθανό" είπε η Αλεπού. "Στη Γη μπορεί να δεις τα πάντα.""Ωωω, μα το τριαντάφυλλό μου δεν είναι στη Γη!" είπε ο Μικρός Πρίγκιπας.

Η Αλεπού μπερδεύτηκε και ρώτησε με πολύ περιέργεια:

"Σε άλλο πλανήτη;""Ναι.""Έχει κυνηγούς σε εκείνο τον πλανήτη;""Όχι""Aαα, πολύ ενδιαφέρον! Έχει κοτόπουλα εκεί;""Όχι""Τίποτα δεν είναι τέλειο," αναστέναξε την Αλεπού.

Μα ξανασκέφτηκε την ιδέα του.

"Η ζωή μου είναι πολύ μονότονη. Κυνηγώ τα κοτόπουλα, οι άνθρωποι μεκυνηγούν. Όλα τα κοτόπουλα μοιάζουν μεταξύ τους, και όλοι οι άνθρωποι μοιάζουν μεταξύ τους. Και έτσι έχω αρχίσει να βαριέμαι. Αν με εξημερώσεις, θα νιώσω να έχει έρθει ο ήλιος στη ζωή μου. Θα αναγνωρίζω τον ήχο από τα βήματά σου που θα είναι διαφορετικά από εκείνον όλων των άλλων. Τα άλλα βήματα με κάνουν να κρύβομαι .Τα δικά σου θα με καλούν,σα μουσική, έξω από τη κρυψώνα μου. Και μετά, βλέπεις εκείνα τα χωράφια με το σιτάρι; Δεν τρώω ψωμί. Το σιτάρι μου είναι εντελώς άχρηστο. Τα χωράφια με το σιτάρι δεν μου λένε τίποτα. Και αυτό είναι θλιβερό. Μα τα δικά σου μαλλιά έχουν το χρώμα του χρυσού. Σκέψου πόσο θαυμάσιο θα είναι όταν θα με έχεις εξημερώσει. Τα στάχυα που είναι επίσης χρυσό, θα με κάνει να σε σκέφτομαι. Και θα μου αρέσει να ακούσω τον αέρα ανάμεσα στα σιτάρια..."

Η Αλεπού κοίταξε το Μικρό Πρίγκιπα, για πολύ ώρα.

"Σε παρακαλώ εξημέρωσέ με!" είπε."Το θέλω πάρα πολύ" απάντησε ο Μικρός Πρίγκιπας. "Αλλά δεν έχω πολύ χρόνο. Ψάχνω για φίλους και θέλω να γνωρίσω πολλά πράγματα.""Γνωρίζουμε μόνο τα πράγματα που εξημερώνουμε", είπε η Αλεπού. "Οι άνθρωποι δεν έχουν χρόνο να γνωρίσουν το οτιδήποτε. Αγοράζουν τα έτοιμα πράγματα από τα καταστήματα. Αλλά δεν υπάρχει κανένα κατάστημα στο κόσμο από το οποίο να μπορούν να αγοράζουν φίλους και έτσι οι άνθρωποι δεν έχουν πια κανένα φίλο. Εάν θες ένα φίλο, εξημέρωσε με..."

"Τι πρέπει να κάνω για να σε εξημερώσω;" ρώτησε ο Μικρός Πρίγκιπας."Πρέπει να είσαι πολύ υπομονετικός" απάντησε η Αλεπού. "Πρώτα θα καθίσεις στο γρασίδι κάπως μακριά μου, όπως τώρα. Θα σε βλέπω με την άκρη του ματιού μου και δεν λες τίποτα. Οι λέξεις είναι αιτία παρεξηγήσεων. Μέρα με τη μέρα θα έρχεσαι πιο κοντά μου..."

Η επόμενη ημέρα ο Μικρός Πρίγκιπας επέστρεψε.

"Θα ήταν καλύτερα να έρχεσαι πάντα την ίδια ώρα" είπε η Αλεπού. "Για παράδειγμα, αν έρχεσαι στις τέσσερις η ώρα το απόγευμα, τότε γύρω στις τρεις η ώρα θα αρχίσω να νιώθω ευτυχισμένη. Όσο περνάει η ώρα θα νιώθω όλο και πιο ευτυχισμένη. Στις τέσσερις η ώρα, θα είμαι ανήσυχη και σχεδόν θα χοροπηδώ από ευτυχία. Θα σου δείχνω πόσο ευτυχισμένη είμαι.Αλλά αν δεν έρχεσαι συγκεκριμένη ώρα, δεν θα ξέρω πότε θα πρέπει να φορέσει η καρδιά μου τα καλά της για να σε υποδεχθεί... Πρέπει τηρούμε τις ιεροτελεστίες..."

"Τι θα πει ιεροτελεστία;" ρώτησε ο Μικρός Πρίγκιπας."Και οι ιεροτελεστίες είναι πράξεις που οι άνθρωποι παραμελούν συχνά"είπε η Αλεπού. "Είναι αυτό που κάνει τη μια ημέρα να διαφέρει από τις άλλες ημέρες, την μια ώρα από τις άλλες ώρες. Για παράδειγμα, οι κυνηγοί έχουν μια ιεροτελεστία. Κάθε Πέμπτη χορεύουν με τα κορίτσια του χωριού. Έτσι η Πέμπτη είναι μια θαυμάσια ημέρα για μένα! Μπορώ να κάνω ένα περίπατο στους αμπελώνες. Αλλά αν οι κυνηγοί χόρευαν οποτεδήποτε,κάθε ημέρα θα ήταν όπως κάθε άλλη ημέρα, και δεν θα μπορούσα ποτέ να έχω καθόλου διακοπές."

Έτσι ο Μικρός Πρίγκιπας εξημέρωσε την Αλεπού. Και όταν έφτασε η ώρα της αναχώρησής του πήγε κοντά της.

"Ααα" είπε η Αλεπού, "θα κλάψω.""Εσύ φταις γι' αυτό" είπε ο Μικρός Πρίγκηπας. "Δεν ήθελα να σου κάνω κακό - μα εσύ θέλησες να σε εξημερώσω...""Ναι, είναι αλήθεια" είπε η Αλεπού."Μα τώρα πρόκειται να κλάψεις!" είπε ο Μικρός Πρίγκιπας."Ναι, είναι αλήθεια" είπε η Αλεπού."Τότε δεν κέρδισες κάτι που σε εξημέρωσα!""Κέρδισα" είπε η Αλεπού. "Κέρδισα το χρώμα του σταχυού." Και έπειτα πρόσθεσε: "Πήγαινε και δες πάλι το κήπο με τα τριαντάφυλλα. Τώρα θα καταλάβεις τώρα ότι το δικό σου είναι μοναδικό σε όλο τον κόσμο. Μετά έλα πίσω για να με αποχαιρετήσεις και θα σου κάνω δώρο ένα μυστικό."

Ο Μικρός Πρίγκιπας πήγε να ξαναδεί τα τριαντάφυλλα. "Δεν μοιάζετε διόλου στο τριαντάφυλλό μου. Γιατί μέχρι σήμερα δεν σημαίνετε τίποτα.Κανένας δεν σας έχει εξημερώσει και έχετε εξημερώσει κανένα. Είστε όπωςήταν κάποτε η Αλεπού μου. Ήταν μόνο μια αλεπού ανάμεσα σε εκατό χιλιάδες άλλες αλεπούδες. Αλλά τώρα την έκανα φίλη μου και έτσι είναι μοναδική σε όλο τον κόσμο."

Και τα τριαντάφυλλα ντράπηκαν πάρα πολύ. Και συνέχισε:

"Είστε όμορφα αλλά είστε κενά. Κανένας δεν θα μπορούσε να πεθάνει για σας. Είναι σίγουρο ότι ένας οποιοσδήποτε περαστικός θα πίστευε ότιτο τριαντάφυλλό μου - το δικό μου τριαντάφυλλο - είναι ακριβώς όμοιο με εσάς. Μα το τριαντάφυλλό μου, μόνο του, είναι πολύ πιο σημαντικό από όλα σας μαζί. Γιατί είναι αυτό που εγώ πότισα. Γιατί είναι αυτό εγώ προστάτεψα με τη γυάλινη σφαίρα. Γιατί είναι αυτό που προφύλαξα με το παραβάν. Γιατί είναι αυτό που το καθάρισα από τις κάμπιες (εκτός από δύο ή τρεις που αφήσαμε για να γίνουν πεταλούδες). Γιατί είναι αυτό που άκουγα να γκρινιάξει, να καυχιέται, ή μερικές φορές να σωπαίνει. Γιατί είναι το δικό μου τριαντάφυλλο.

Και γύρισε πίσω για να συναντήσει την αλεπού.

"Αντίο," της είπε."Αντίο," είπε την αλεπού. "Και τώρα να το μυστικό μου, είναι ένα πολύ απλό μυστικό: Μόνο με την καρδιά βλέπεις σωστά, τα σημαντικά δεν τα βλέπουν τα μάτια"Τα σημαντικά δεν τα βλέπουν τα μάτια" επανέλαβε ο Μικρός Πρίγκιπας για να είναι βέβαιος ότι θα το θυμάται।"Ο καιρός πού έχασες για το τριαντάφυλλό σου είναι που το κάνει να έχει σημασία""Ο καιρός πού έχασα για το τριαντάφυλλό μου" επανέλαβε ο Μικρός Πρίγκιπας για να είναι βέβαιος ότι θα το θυμάται."Οι άνθρωποι έχουν ξεχάσει αυτήν την αλήθεια" είπε η Αλεπού. "Αλλά εσύ δεν πρέπει να την ξεχνάς. Είσαι για πάντα υπεύθυνος για αυτό που εξημέρωσες. Είσαι υπεύθυνος για το τριαντάφυλλό σου...""Είμαι υπεύθυνος για το τριαντάφυλλό σου" επανέλαβε ο Μικρός Πρίγκιπας για να είναι βέβαιος ότι θα το θυμάται.

θα το θυμάται;

..ΑΡΓΟΠΕΘΑΙΝΕΙ ΟΠΟΙΟΣ.. (Πάμπλο Νερούντα)

«Αργοπεθαίνει όποιος γίνεται σκλάβος της συνήθειας, επαναλαμβάνοντας κάθε ημέρα τις ίδιες διαδρομές, όποιος δεν αλλάζει περπατησιά, όποιος δεν διακινδυνεύει και δεν αλλάζει χρώμα στα ρούχα του, όποιος δεν μιλά σε όποιον δεν γνωρίζει.

Αργοπεθαίνει όποιος αποφεύγει ένα πάθος, όποιος προτιμά το μαύρο από το άσπρο και τα διαλυτικά σημεία στο "ι" αντί ενός συνόλου συγκινήσεων που κάνουν να λάμπουν τα μάτια, που μετατρέπουν ένα χασμουρητό σε ένα χαμόγελο, που κάνουν την καρδιά να κτυπά στο λάθος και στα συναισθήματα.

Αργοπεθαίνει όποιος δεν αναποδογυρίζει το τραπέζι, όποιος δεν είναι ευτυχισμένος στη δουλειά του, όποιος δεν διακινδυνεύει την βεβαιότητα για την αβεβαιότητα για να κυνηγήσει ένα όνειρο, όποιος δεν επιτρέπει στον εαυτό του τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του να αποφύγει τις εχέφρονες συμβουλές.

Αργοπεθαίνει όποιος δεν ταξιδεύει, όποιος δεν διαβάζει, οποιος δεν ακούει μουσική, όποιος δεν βρίσκει σαγήνη στον εαυτό του. Αργοπεθαίνει όποιος καταστρέφει τον έρωτά του, όποιος δεν επιτρέπει να τον βοηθήσουν, όποιος περνάει τις ημέρες του παραπονούμενος για τη τύχη του ή για την ασταμάτητη βροχή.

Αργοπεθαίνει όποιος εγκαταλείπει μια ιδέα του πριν την αρχίσει, όποιος δεν ρωτά για πράγματα που δεν γνωρίζει. Αποφεύγουμε τον θάνατο σε μικρές δόσεις, όταν θυμόμαστε πάντοτε ότι για να είσαι ζωντανός χρειάζεται μια προσπάθεια πολύ μεγαλύτερη από το απλό γεγονός της αναπνοής».

Αποχωρισμός

Φουρτούνιασεν η θάλασσα και βουρκωθήκαν τα
βουνά!
είναι βουβά τ' αηδόνια μας και τα ουράνια σκοτεινά.
Κι η δόλια μου η ματιά θολή.
Παιδί μου, ώρα σου καλή!

Είν' η καρδιά μου κρύσταλλο και το κορμί μου
παγωνιά!
σαλεύ' ο νους μου, σαν δενδρί, που στέκ' αντίκρυ στο
χιονιά,
και είναι ξέβαθο πολύ,
παιδί μου, ώρα σου καλή!

Βοΐζει το κεφάλι μου σαν του χειμάρρου τη βοή!
ξηράθηκαν τα χείλη μου, και μου εκόπη κι η πνοή,
σ' αυτό το ύστερο φιλί,
παιδί μου, ώρα σου καλή!

Να σε παιδέψ' ο Πλάστης μου, κατηραμένη ξενητειά!
Μας παίρνεις τα παιδάκια μας και μας αφίνεις στη
φωτιά,
και πίνουμε τόση χολή,
όταν τα λέμ' «ώρα καλή!»


Φυσά βοριάς, φυσά θρακιάς, γεννιέται μπόρα φοβερή!
με παίρνουν, μάνα, σαν φτερό, σαν πεταλούδα
τρυφερή,
και δεν μπορώ να κρατηθώ·
μάνα μην κλαις, θα ξαναρθώ.

Βογγούν του κόσμου τα στοιχειά, σηκώνουν κύμα
βροντερό!
θαρρείς ανάλυωσεν η γη, και τρέχ' η στράτα, σαν νερό,
και γω το κύμα τ' ακλουθώ
μάνα μην κλαις, θα ξαναρθώ.

Όσες γλυκάδες και χαρές μας περεχύν' ο ερχομός,
τόσες πικράδες και χολές μας δίν' ο μαύρος χωρισμός!
Ωχ! Ας ημπόργα να σταθώ…
μάνα μην κλαις, θα ξαναρθώ.

Πλάκωσε γύρω καταχνιά, κι ήρθε στα χείλη μ' η ψυχή!
Δος με την άγια σου δεξιά, δος με συντρόφισσαν ευχή,
να με φυλάγη μη χαθώ,
μάνα μην κλαις, θα ξαναρθώ.


Βιζυηνός Γεώργιος

ΕΠΕΤΕΙΟΣ / Ελύτης

Έφερα τη ζωή μου ως εδώ

Στο σημάδι ετούτο που παλεύει

Πάντα κοντά στη θάλασσα

Νιάτα στα βράχια επάνω, στήθος

Με στήθος προς τον άνεμο

Που να πηγαίνει ένας άνθρωπος

Που δεν είναι άλλο από άνθρωπος

Λογαριάζοντας με τις δροσιές τις πράσινες

Στιγμές του, με νερά τα οράματα

Της ακοής του, με φτερά τις τύψεις του

Α, Ζωή

Παιδιού που γίνεται άντρας

Πάντα κοντά στη θάλασσα όταν ο ήλιος

Τον μαθαίνει ν' ανασαίνει κατά κει πού σβήνεται

Η σκιά ενός γλάρου.

Έφερα τη ζωή μου ως εδώ
ʼσπρο μέτρημα μελανό άθροισμα

Λίγα δέντρα και λίγα

Βρεμένα χαλίκια

Δάχτυλα ελαφρά για να χαϊδέψουν ένα μέτωπο

Ποιό μέτωπο

Κλάψαν όλη τη νύχτα οι προσδοκίες και δεν είναι πια

Κανείς δεν είναι

Ν' ακουστεί ένα βήμα ελεύθερο

Ν' ανατείλει μια φωνή ξεκούραστη

Στο μουράγιο οι πρύμνες να παφλάσουν γράφοντας

Όνομα πιο γλαυκό μες στον ορίζοντά τους

Λίγα χρόνια λίγα κύματα

Κωπηλασία ευαίσθητη

Στους όρμους γύρω απ' την αγάπη.

Έφερα τη ζωή μου ως εδώ

Χαρακιά πικρή στην άμμο που θα σβήσει

- Όποιος είδε δυο μάτια ν' αγγίζουν τη σιωπή του

Κι έσμιξε τη λιακάδα τους κλείνοντας χίλιους κόσμους

Ας θυμίσει το αίμα του στους άλλους ήλιους

Πιο κοντά στο φως

Υπάρχει ένα χαμόγελο που πληρώνει τη φλόγα-

Μα εδώ στο ανήξερο τοπίο που χάνεται

Σε μια θάλασσα ανοιχτή κι ανέλεη

Μαδά η επιτυχία

Στρόβιλοι φτερών

Και στιγμών που δέθηκαν στο χώμα

Χώμα σκληρό κάτω από τ' ανυπόμονα

Πέλματα, χώμα καμωμένο για ίλιγγο

Ηφαίστειο νεκρό.

Έφερα τη ζωή μου ως εδώ

Πέτρα ταμένη στο υγρό στοιχείο

Πιο πέρα απ' τα νησιά

Πιο χαμηλά απ' το κύμα

Γειτονιά στις άγκυρες

- Όταν περνάν καρίνες σκίζοντας με πάθος

Ένα καινούριο εμπόδιο και το νικάνε

Και μ' όλα τα δελφίνια της αυγάζ' η ελπίδα

Κέρδος του ήλιου σε μι' ανθρώπινη καρδιά -

Τα δίχτυα της αμφιβολίας τραβάνε

Μια μορφή από αλάτι

Λαξεμένη με κόπο

Αδιάφορη άσπρη

Πού γυρνάει προς το πέλαγος τα κενά των ματιών της

Στηρίζοντας το άπειρο

Βραχνάς

Βραχνάς..! Ένα σύννεφο, βράχνας..!

Στεκόταν άσπρο! Ναρκιστικό πλάι μου, μα δεν επικοινωνούσαμε..

Ήρθε..!
Ήρθε, να πάρει όσες περισσότερες αναμνήσεις από την γη! Καλές και κακές!

Τα σύννεφα, έχουν δικά τους κριτήρια αξιολόγησης..!

Βλέπουν αλλιώς τα γεγονότα! Αγνοούν τον φόβο! Δεν σκιάζοντε τα σκοτάδια μιας και συνυπάρχουν..Μαγνητίζοντε από θάλλασες, λίμνες, ποτάμια μιας και καθρεφτίζοντε ενίοτε..

Οδυνηρο..!
Πολύ οδυνηρό..! Δεν μπορούν να γευτούν λαίμαργα το μαλλί της γριάς! Δεν ξέρουν από ευχές!


Ο καλύτερος τους σύμμαχος είναι ο ουρανός και το φεγγάρι!

Ποιος είδε κράτος λιγοστό

Ποιος είδε κράτος λιγοστό
σ' όλη τη γη μοναδικό,
εκατό να εξοδεύει
και πενήντα να μαζεύει;
Να τρέφει όλους τους αργούς,
Να 'χει επτά Πρωθυπουργούς,
ταμείο δίχως χρήματα
και δόξης τόσα μνήματα;
Να 'χει κλητήρες για φρουρά
και να σε κλέβουν φανερά,
κι ενώ αυτοί σε κλέβουνε
τον κλέφτη να γυρεύουνε;


Κλέφτες φτωχοί και άρχοντες με άμαξες και άτια,
κλέφτες χωρίς μια πήχη γη και κλέφτες με παλάτια,
ο ένας κλέβει όρνιθες και σκάφες για ψωμί
ο άλλος το έθνος σύσσωμο για πλούτη και τιμή.


Όλα σ' αυτή τη γη μασκαρευτήκαν
ονείρατα, ελπίδες και σκοποί,
οι μούρες μας μουτσούνες εγινήκαν
δεν ξέρομε τι λέγεται ντροπή.


Ο Έλληνας δυο δίκαια ασκεί πανελευθέρως,
συνέρχεσθαί τε και ουρείν εις όποιο θέλει μέρος.


Χαρά στους χασομέρηδες! χαρά στους αρλεκίνους!
σκλάβος ξανάσκυψε ο ρωμιός και δασκαλοκρατιέται.


Γι' αυτό το κράτος, που τιμά τα ξέστρωτα γαϊδούρια,
σικτίρ στα χρόνια τα παλιά, σικτίρ και στα καινούργια!


Και των σοφών οι λόγοι θαρρώ πως είναι ψώρα,
πιστός εις ό,τι λέγει κανένας δεν εφάνη...
αυτός ο πλάνος κόσμος και πάντοτε και τώρα,
δεν κάνει ό,τι λέγει, δεν λέγει ό,τι κάνει.


Σουλούπι, μπόι, μικρομεσαίο,
ύφος του γόη, ψευτομοιραίο.
Λίγο κατσούφης, λίγο γκρινιάρης,
λίγο μαγκούφης, λίγο μουρντάρης.
Σπαθί αντίληψη, μυαλό ξεφτέρι,
κάτι μισόμαθε κι όλα τα ξέρει.
Κι από προσπάππου κι από παππού
συγχρόνως μπούφος και αλεπού.
Και ψωμοτύρι και για καφέ
το «δε βαριέσαι» κι «ωχ αδερφέ».
Ωσάν πολίτης, σκυφτός ραγιάς
σαν πιάσει πόστο: δερβέναγας.
Θέλει ακόμα –κι αυτό είναι ωραίο–
να παριστάνει τον ευρωπαίο.
Στα δυο φορώντας τα πόδια που 'χει
στο 'να λουστρίνι, στ' άλλο τσαρούχι

Γιώργιος Σουρής